آذر کریمی روزنامه نگار پایگاه خبری احوال نیوز: درمقاله ای از سلسله مقالات”فهم نقش از میراث ناملموس ایران ” با عنوان ” گلیم بافی یکی از صنایع دستی عشایر دشت مغان” نوشت:
استان آذربایجان شرقی به جهت تمرکز صنایع بزرگ تولیدی در شهر تبریز، از قطب‌های مهم صنعتی در سطح ایران به‌شمار می‌رود. از دیگر شهرهای صنعتی استان می‌توان به شهرهای شبستر (رتبه دوم صنعت آذربایجان شرقی پس از تبریز)، بستان آباد (اوجان)، مرند، مراغه، میانه ،بناب و جلفا اشاره کرد.
شهر اسکو در شهرستان اسکو استان آذربایجان شرقی نیز مرکز اصلی تجمع کارگاه‌های چاپ باتیک یا چاپ کَلاقه‌ای و قطب اصلی این هنر-صنعت در کشور محسوب می‌شود و به شهر ملی چاپ باتیک در ایران معروف است.
گلیم بافی در آذربایجان
گلیم بافی یکی از هنرها و صنایع دستی خطه آذربایجان است که قدمتی طولانی دارد از آن بعنوان زیرانداز و پشتی استفاده می شود گلیم ها از پشم، موی بز یا ابریشم بافته می‌شود گلیم سنتی معمولا با رنگ‌های گیاهی و در اندازه‌های مختلف به‌شکل مستطیل بافته می‌شود.
گلیم‌ها معمولا دو رو هستند. بافت گلیم بیشتر در شهرهای میانه، هشترود و مراغه رواج دارد. شاهسون معروف‌ترین نوع گلیم است که طرح‌های بزرگ و برجسته در آن به چشم می‌خورند که این طرح‌ها با نوارهای باریک از هم جدا شده‌اند. در گلیم شاهسون از رنگ‌های ملایم استفاده می‌شود. گلیم‌های بافته شده در میان اقوام مختلف از نظر ظاهر متفاوت هستند.
ورنی” گلیم عشایری
ورنی یا سوماک، نوعی دست‌بافت خاص از جنس پشم، پنبه، کنف یا ابریشم است که از آن به‌عنوان زیرانداز یا روانداز استفاده می‌شود و به گلیم عشایری نیز معروف است. ورنی نوعی گلیم یک‌رو و بدون پرز است که روی دار عمودی، بدون نقشه و به‌صورت ذهنی، توسط زنان و دختران عشایر و روستایی بافته می‌شود.
ورنی بافی توسط عشایر، بیشتر در فصل قشلاق انجام می‌شود؛ چون فرصت کافی برای استراحت و سکونت دارند. در ورنی بافی از طرح‌های پیچ‌بافی، جناغی و هندسی استفاده می‌شود. چون در بافت ورنی از گره استفاده نمی‌شود، در دسته گلیم‌ها قرار می‌گیرد؛ ولی از نظر طرح، نقشه و ظاهر به قالی شباهت دارد.
ورنی‌های تهیه شده از ابریشم، ظرافت و زیبایی بیشتری دارند. این ورنی‌ها سبک‌تر و کم‌حجم‌تر از نوع پشمی هستند و مورد توجه گردشگران قرار می‌گیرند. ورنی‌ها در اندازه‌های مختلف و به رنگ‌های لاکی، سرمه‌ای، سفید، پیازی و آبی روشن یافت می‌شوند. ورنی‌ها برای تهیه پشتی نیز به‌کار می‌‌روند. ورنی از پشم و یا ابریشم خالص بافته شده وبه عنوان زیرانداز استفاده می شود و از اقلام صادرات مهم و زیبا و صنایع دستی عشایر می باشد.
ورنی بافی ابتدا در بین ایلات و عشایر منطقه قاراداغ و سپس در بین عشایر دشت مغان رواج پیدا کرده است . این هنرمنحصر به فرد در سازمان یونسکو بنام اهر(ارسباران)مهر اصالت خورده است و هنرمندان اهری تاکنون برای طراحی این هنر منحصر به فرد تاکنون ۱۳ نشان ملی مرغوبیت کسب کرده اند.
امید است باتوجه به اینکه تمرکز صنایع بزرگ تولیدی در شهر تبریز که سومین کلان‌شهر بزرگ ایران و مرکز استان آذربایجان شرقی و مهم‌ترین شهر در منطقه آذربایجان است و به عنوان بزرگ‌ترین قطب اقتصادی، بازرگانی، سیاسی، اداری، ارتباطی، فرهنگی، صنعتی و نظامی منطقه آذربایجان شناخته می‌شود و از قطب‌های مهم صنعتی در سطح ایران به‌شمار می‌رود، مورد حمایت هرچه بیشتر از سوی مسئولان بخصوص مدیران میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی قرار بگیرد تا” گلیم ” این هنر چند صد ساله عشایری بتواند خودش را درسطح جهان بسیار بهتر نشان داده و مورد استقبال بازارهای جهانی قرارگیرد.
لازم به توضیح است :
استان آذربایجان شرقی در شمال غربی ایران محل تلاقی دو رشته کوه بلند ایران زاگرس البرز و قله سهند بلندترین نقطه آن است این استان هم مرز با کشورهای ارمنستان، نخجوان آذربایجان با مرکزیت شهر تبریز است استان آذربایجان شرقی بخشی از سرزمین تاریخی ماد بوده که به «ماد کوچک» شهرت یافته بود. در زمان حکمرانی اسکندر مقدونی بر ایران در ۳۳۱ سال پیش از میلاد، شهربان منطقه ماد کوچک که سرداری به‌نام آتروپات بوده، علیه اسکندر مقدونی قیام کرده و با انعقاد پیمانی دست یونانیان را از آذربایجان کوتاه ساخت. اسکندر مقدونی نیز آتروپات را به شرط پیروی از امپراتوری او، در این منطقه باقی نگه داشت.
جانشینان اسکندر پس از مرگ وی به جنگ و نزاع با یک‌دیگر پرداختند و در همین دوران بود که آتروپات حاکم منطقه ماد کوچک شد. بنا به روایاتی تأیید نشده نام این منطقه نیز به‌جهت تقدیر از زحمات وی در مقابل بیگانگان به «آتروپاتگان» معروف شد.
پس از اسلام با حمله مغولان و با ورود هولاکو خان، آذربایجان مرکز شاهنشاهی مغولان از خراسان تا شام شده بود. پس از مغولان، خاندان ترک‌های قراقویونلو و آق‌قویونلو بر این منطقه تسلط یافتند. در زمان صفویه،شاه اسماعیل اول شهر تبریز را پایتخت ایران اعلام کرد. در دوران حکومت قاجاریان بعد از فتحعلی‌شاه قاجار، شهر تبریز ولیعهد نشین شد و به این ترتیب محمد شاه، ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه ،محمدعلی شاه و احمدشاه دوران ولایت عهدی خود را در این شهر گذراندند. رضاشاه در سال ۱۳۰۰ سیطره حکومت مرکزی ایران را بر این منطقه برقرار کرد. با شروع جنگ جهانی دوم در سال ۱۳۲۰، نیروهای شوروی وارد آذربایجان شدند. این نیروها در اردیبهشت ۱۳۲۵ به دنبال طرح مسئله آذربایجان در سازمان ملل متحد، آذربایجان را تخلیه کردند.
آذر کریمی
انتهای پیام/*
