فلسفه شکل گیری فاطمیهٔ اول و دوم در تقویم شیعه
(بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ )
نویسنده مقاله:
حجت الاسلام والمسلمین
(شیخ محمدرضابهبودی یزدی)
………………………..
مقدمه:
همزمان بافرارسیدن ایام شهادت دخت نبی مکرم اسلام حضرت فاطمه الزهراء(سلام الله علیها)درتقویم شیعه،این سؤال همیشه درذهن اکثریت افرادبوجودمیآیدکه چراماشیعیان ودلباختگان اهلبیت عصمت وطهارت(علیهم الصلاه والسلام)وخاصه حضرت صدیقهٔ کبری(سلام الله علیها)،برای شهادت آن حضرت دردوتاریخ مختلف وبه قولی دردودههٔ مجزا،اقامهٔ عزامیکنیم ومجالس سوگواری برپامیداریم.
دراین مقالهٔ تحقیقیِ پیش رویِ شماخواننده گان محترم ومخاطبان ارجمند،
این حقیرسعی برآن داشتم تابابررسی دقیق منابع تاریخی وروایات گوناگون دراین زمینه،پاسخی مستدل ومنطقی براین سؤال پیدانمایم وبه محضرشماگرامیان عرضه بدارم.
امیدآنکه این تلاش که درجهت ترویج وتکریم واشاعهٔ فرهنگ و مکتب فاطمی صورت گرفته،
موردعنایت حضرت باریتعالی وخشنودی آن بانوی گرامی،قراربگیرد.
انشاءالله تعالی.
زمان دقیق شهادت حضرت فاطمه الزهراء (سلام الله علیها) با
توجه به روایاتی که در تاریخ اسلام به نقل از علمای شیعه و اهل سنت وارد شده است را،مختلف بیان می کنند.
اما تاریخ دقیق آن را،
با تاریخ شهادت نبی مکرم و پیامبر عظیم الشأن اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) مشخص می کنند.
البته یادآوری این نکته مهم است که روز دقیق شهادت حضرت فاطمه(سلام الله علیها) مشخص نیست و در این باره اختلاف‌نظر وجود دارد.
بعضی از تاریخ نگاران،
این زمان را چهل روز و دیگران،
این مدت را شش ماه بعد از شهادت پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) ذکر کرده اند.
همچنین در روایاتی که از ائمه اطهار (علیهم الصلاه و السلام) به دست شیعیان رسیده است،
دو تاریخ ذکر شده که بسیاری از علماء شیعه تاریخ نودوپنج (۹۵) روز بعد از شهادت پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) رابااعتبارتر،می دانند.
بعضی این زمان را چهل روز و بعضی دیگر نیز این مدت را شش ماه ذکر کرده اند.
به این سندروائی توجه نمائید:
[ِو نَقَلْتُ َ مِنْ کِتَابِ الذُّرِّیَّهِ الطَّاهِرَهِ لِلدُّولَابِیِّ فِی وَفَاتِهَا ع مَا نَقَلَهُ مِنْ رِجَالِهِ قَالَ لَبِثَتْ فَاطِمَهُ بَعْدَ النَّبِیِّ ص ثَلَاثَهَ أَشْهُرٍ وَ قَالَ ابْنُ شِهَابٍ سِتَّهَ أَشْهُرٍ وَ قَالَ الزُّهْرِیُّ سِتَّهَ أَشْهُرٍ وَ مِثْلُهُ عَنْ عَائِشَهَ وَ مِثْلُهُ عَنْ عُرْوَهَ بْنِ الزُّبَیْرِ وَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ ع خَمْساً وَ تِسْعِینَ لَیْلَهً فِی سَنَهِ إِحْدَی عَشْرَهَ وَ قَالَ ابْنُ قُتَیْبَهَ فِی مَعَارِفِهِ مِائَهَ یَوْمٍ وَ قِیلَ مَاتَتْ فِی سَنَهِ إِحْدَی عَشْرَهَ لَیْلَهَ الثَّلَاثَاءِ لِثَلَاثِ لَیَالٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ هِیَ بِنْتُ تِسْعٍ وَ عِشْرِینَ سَنَهً أَوْ نَحْوِها].
(مرحوم علامه محمدباقر مجلسی،کتاب بحارالأنوار جلد۴۳ صفحهٔ ۱۸۹ حدیث ۱۹ کشف الغمه.
مرحوم ابوالفرج اصفهانی در کتاب مقاتل الطالبین می گوید:
مدت زمان حیات فاطمه زهرا (سلام الله علیها) بعد از وفات پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) مورد اختلاف قرار گرفته است، به طوری که کمترین زمان ذکر شده در این رابطه(۴۰) روز و بیشترین زمان(۶) ماه است، اما آنچه نزد ما مسلم و مورد قبول است روایات رسیده از ائمه (علیهم السلام) است.
یک سندروائی دیگردراین موضوع:
به سومین سندموجودنیزدراین زمینه توجه فرمائید:
مرحوم طبری شیعی در کتاب(دلایل الامامه)به سلسله اسناد خود روایاتی از حضرت امام صادق(علیه الصلاه والسلام) نقل می کند که حضرت می فرماید: «فاطمۀ زهرا(سلام الله علیها) در ماه جمادی الاخر روز سه شنبه، سه روز از ماه گذشته در سال یازده هجری از دنیا رفتند»
{طبری، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الإمامه، ص ۷۹، بعثت، اول، ۱۴۱۳ق.}
همچنین مرحوم طبرسی می گوید: حضرت صدیقه طاهره(سلام الله علیها) در ماه جمادی الاخر سال یازده هجری از دنیا رفتند.
و مدت زمان حیات فاطمه زهرا(سلام الله علیها) پس از پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) ۹۵ روز بود.
این دو روایت مبنای نظر اکثر علمای شیعه من جمله سید ابن طاووس(رحمه الله علیه) در کتاب شریف اقبال مى باشد.
اما تعداد دیگری از روایات صحیحه هم این مدت را (۷۵)روز ذکر کرده اند از جمله این روایات،
روایت مرحوم کلینی(رحمه الله علیه) ازحضرت امام صادق (علیه الصلاه والسلام) است که حضرت می فرماید: «به درستی که توقف فاطمه (سلام الله علیها) در این دنیا پس از پدر گرامیش ۷۵ روز بود.»
سند[ حدیث ۱- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی عُبَیْدَهَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ فَاطِمَهَ ع مَکَثَتْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص خَمْسَهً وَ سَبْعِینَ یَوْماً.]
الکافی ج ۱ ص ۴۵۸ باب مولد الزَّهْرَاءِ فَاطِمَهَ(سلام الله علیها)
نکته مهم دیگر:
(رایج نبودن نقطه گذاری دراملاء و نوشتن کلمات باعث ایجاداختلاف دردودسته ازروایاتیکه درتاریخ آمده،شده است)
توضیح بیشترپیرامون مطلبیکه دربالاذکرشد:
نکته قابل تأمل در اینجا است که این دسته از روایات هم مبنای نظر برخی از علمای شیعه ٬از جمله مرحوم کلینی(رحمه الله علیه) شده است.
البته ممکن است دلیل اختلاف در این دو دسته از روایات صحیحه رایج نبودن نقطه گذاری بر کلمات در زمان صدور روایات باشد. توجه به شباهت «خمسه و سبعون» با «خمسه تسعون» مؤید این معنا است.
اکثر بزرگان سوم جمادی الثانی( ۹۵ روز بعد از شهادت پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) را ازنظراعتبار،بیشتر می دانند.
و اما نظر اهل تسنن:
منابع اهل تسنن عموماً این مدت را ۶ ماه پس از شهادت پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) نقل می‌کنند و معتقد هستند که آن حضرت٬ پس از پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) ۶ ماه در قید حیات بودند.
علت اختلاف در این تاریخ ها
در سطور قبل اشاره ای به این موضوع شد اما برای درک بهتر مطلب بیان شده لازم می دانم یک نکته را متذکر شوم:
در زبان و ادبیات عرب مخصوصا در دستور رسم الخطهای عربی،
در ابتدا فاقد هرگونه علامت بود؛ چه نقطه و چه اعراب.
از این جهت اکثر حروف آن دارای شکل‌های مشترک و همانند بوده‌است. به‌همین خاطر عدد «هفتاد» (به زبان عربی: سبعون) و عدد «نود» (به زبان عربی: تسعون) است.
لذا در زبان عربی مانند هم نوشته می شده اند، که برای تاریخ‌نویسان دوره‌های بعد قابل تشخیص از هم نبوده‌است.
در پایان این بحث فارغ از اینکه ما کدام تاریخ شهادت آن بانوی بزرگوار را ملاک اقامه عزا می دانیم آنچه وظیفه مسلمانان مخصوصا شیعیان در تکریم وتعظیم این ایام است و مورد تذکر علمای دین هم واقع شده این است که رعایت عرف متشرعه بشود که رعایت ادب عزاداری در این ایام زمینه توفیقات و عنایات ویژه معصومین علیهم السلام را انشاءالله بدنبال خواهد داشت.
«وَالسَّلَامُ عَلَى مَنِ اتَّبَعَ الْهُدَی»
شیخ محمدرضابهبودی یزدی حجت الاسلام والمسلمین
(شیخ محمدرضابهبودی یزدی)
انتهای پیام/*
