«بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِیمِ»
نویسنده ی مقاله: حجت الاسلام والمسلمین شیخ محمدرضابهبودی یزدی
حجت الاسلام والمسلمین شیخ محمدرضابهبودی یزدی : فَخْرِعٰابِدینْ٬حضرتِ زِیْنُ العٰابِدینْ
مقدمه:
نوشتن وگفتن راجع به سلوک‌وعرفان وعبادتِ٬ حضرت امام٬سیدالساجدین٬زین العابدین(علیه الصلاه والسلام)آنهم درآستانه
ی(پنجم ماه شعبان)سالروزمیلادِمُوفورُ السُرورِآن وجودنازنین وامامِ عارفین٬کاری بس دشواروخارج ازعهده ی
ماست.اماخودحضرات ائمه اطهار(علیهم الصلاه والسلام) سفارش به آموختن ونشرِکلام ومعارفِ اسلام وبزرگان دین٬داشته اند.
برای نمونه وسندِاین گفته ام٬درروایتی ازحضرت امام صادق(علیه الصلاه و السلام) سوال شد کدام مرد افضل تر است ؟ مردی
که سخنان شما را نشر میدهد و آن را در دل شیعیان استوار میکند ، یا مردی عابد که چنین نیست ؟ امام علیه السلام فرمود :
آنکه سخنان ما را نشر دهد و آن را در دل شیعیان استوار سازد از هزار عابد برتر است.[سندروایت درکتاب اصول کافی جلداول٬
صفحه ۳۳ حدیث ۹]می باشد.
ازاین روباتوجه به مطالب قبلی که بیان شد٬وظیفه ی خویش میدانم که علیرغم کوچکی وضعف دربرابراین ذواتِ مقدسه٬
ومخصوصاحضرت امام سجاد(علیه الصلاه والسلام) ازجهت تبرک وحاجت روائی وادای تکلیف٬ این مقاله رابه نگارش
درآورم.امیدآنکه موردعنایت وتوجه پروردگار٬خاصه آن حضرت والبته شماخوانندگان ومخاطبین ارجمندواقع گردد.
سلوک اخلاقی وعبادی ٬برگرفته ازالقاب واسماءِحضرت امام سجاد(علیه الصلاه والسلام):
القاب شریف امام که بیانگر خصلتهاى نیکو وسجایای اخلاقی و گویاى صفات برجسته و مکارم اخلاق آن حضرت و عظمت
طاعت و عبادت او براى خداست چنین است:
زین العابدین: این لقب را جدّ بزرگوارشان رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) به ایشان مرحمت فرمودند و به دلیل عبادت
فراوان ایشان بود که این لقب را به حضرت دادند و به قدرى به این لقب معروف و مشهور شدند که به صورت نام آن حضرت
در آمد و جز ایشان کسى به این لقب نامیده نشد، و حقّا که ایشان زینت هر عبادتکننده و باعث افتخار هر فرمانبر و مطیع خدا
بودند.
ذوالثّفنات: امام سجاد(علیه الصلاه والسلام) از آن رو به این لقب نامیده شدند٬که بر مواضع سجده حضرت، آثارى چون پینه
هاى زانوى شتر ظاهر می شد.امام باقر( علیه الصلاه والسلام) فرمودند: «پدرم در مواضع سجده اش، آثارى برآمده داشت که
هر سال دو نوبت آنها را مى برید؛ در هر نوبت پنج پینه را، از این جهت او را ذو الثّفنات گفتند.»[سنددرکتاب وسائل
الشّیعه:جلد
۴ صفحه ۹۷۷]
سجّاد: از جمله القاب شریف آن حضرت که بدان شهرت داشتند، لقب «سجّاد» است. و این به خاطر سجده هاى فراوان ایشان
بود.
زکىّ: به آن حضرت لقب زکى دادند، چون خداوند او را از هر آلودگى پاک و پاکیزه فرموده بود، همان گونه که از پدران بزرگوارش
پلیدى را برداشته و پاک و پاکیزه قرار داده است.
امین: از جمله القاب شریف آن حضرت که بدان معروف بود، لقب «امین» است، زیرا که امام علیه السلام نمونه والاى این
صفت ارزنده بود، ایشان می فرمایند: «اگر قاتل پدرم، شمشیرى را که بدان وسیله پدرم را به قتل رسانده در نزد من به امانت
گذارد، به او بازمى گردانم.»
مهرومحبت وگذشتِ حضرت ازدیگرسلوک معنوی واخلاقی آن وجودمقدس:
درکتاب(مسکن الفؤاد عند فقد الأحبه و الأولاد، صفحه۵۷)روایتی واردشده ازاین قرار:
گروهی نزد امام میهمان بودند. خادم او غذای بریانی را روی اجاق آماده می کرد. وقتی که غذا را می آورد سیخهای آهنی از
دستش رها شد و بر سر یکی از کودکان امام ریخت و آن کودک مُرد. امام در حالی که غلام متحیر و مضطرب بود، به او فرمود:
«أَنتَ حرٌّ لِوَجهِ اللَّهِ تَعَالَی»تو آزادی برای خدای تعالی زیرا تو به عمد چنین کاری نکردی. سپس امام برخاست و به تجهیز و دفن
فرزندش پرداخت.»
درروایتی دیگرکه درکتاب(کشف الغمه، جلددوم، صفحه۸۷)آمده که:
روزی کنیزی آب بر دست امام می ریخت؛ ولی بر اثر خستگی، آبریز از دست او رها شد و دست امام را مجروح ساخت. امام
سرش را بلند کرد. کنیز گفت: (وَ الْکاظِمینَ الْغَیظَ)؛ «کسانی که خشم شان را فرو می برند.» امام فرمودند: خشم خود را فرو می
برم. کنیز گفت: (وَ الْعافینَ عنِ الناسِ) «و کسانی که از مردم در می گذرند.» امام فرمودند: از تو گذشتم. کنیز گفت: (وَ اللَّهُ یحِبُّ
الْمُحْسِنینَ)[سوره آل عمران آیه۱۳۴]«خداوند نیکوکاران را دوست می دارد» امام فرمودند: تو را در راه خدا آزاد کردم.
امام سجاد(علیه الصلاه والسلام)دریک روایت که درکتاب( الکافی، جلددوم٬ صفحه۸۹)آمده٬ می فرمایند: «اَلصَّبْرُ مِنَ الایمانِ
بِمَنْزِلَهِ الرَّأسِ مِنَ الْجَسَدِ وَ لا ایمانَ لِمَنْ لا صَبْرَ لَهُ» صبرنسبت به ایمان به منزله ی سرنسبت به بدن است. کسی که صبر ندارد،
ایمان ندارد. و نیز می فرمایند: «روز قیامت منادی ندا می زند: اهل فضیلت برخیزند! در این هنگام جمعی پیش از آنکه در مقام
محاسبه قرار گیرند، بر می خیزند٬ به آنها گفته می شود: به سوی بهشت بروید.وقتی فرشتگان به آنها می رسند، می پرسند: کجا
می روید؟ می گویند: بهشت می پرسند: چطور چنین شایستگی یافتید؟ می گویند: هرگاه مردم به ما با نادانی برخورد می
کردند، بردبار بودیم؛ اگر ستم می کردند، شکیبا بودیم و زمانی که به ما بدی می کردند، می بخشیدیم. بار دیگر منادی صدا می
زند: صبرکنندگان برخیزند٬عده ای می گویند: ما بر اطاعت از فرمانهای خدا صبر کردیم و با شکیبایی خود را از گناه و نافرمانی
بازداشتیم.
روزی امام سجاد(علیه الصلاه والسلام) از منزل خارج شد و با مردی روبرو گردید که ایشان را دشنام داد. غلامان و دوستان
حضرت به سوی مرد حمله کردند٬ اما امام به آنها فرمودند: صبر کنید. سپس به سوی مرد رفت و فرمود: بدان که آنچه خداوند
از امر ما بر تو پوشیده و به آن آگاه نیستی، بیش تر است. آیا نیازی داری که به تو کمک کنیم؟ مرد خجالت کشید. سپس امام
عبای خویش را بر دوش مرد انداخت و دستور داد هزار درهم به او بدهند. مرد با شرمساری عرض کرد: گواهی می دهم که تو از
فرزندان پیامبران هستی.
سفارشِ خدمت رساندن به هم نوع وبرادردینی٬ ازبارزترین خصوصیات اخلاقی حضرت امام زین العابدین(علیه الصلاه والسلام):
درکتاب( ثواب الأعمال و عقاب الاعمال٬صفحه۸۱)آمده که:
حضرت امام سجاد(علیه الصلاه والسلام) درباره ی خدمت به دیگران می فرمایند: کسی که یک نیاز برادرش را برآورد، خداوند صد
نیازش را رفع می کند. کسی که اندوهی را از دل برادرش بردارد، خداوند اندوه روز قیامت را هر قدر که زیاد باشد، از او برطرف
می سازد، و هر کسی برادرش را که در مقابل ستم کار قرار گرفته، یاری کند، خدا او را در وقتی که قدمها می لغزد، در عبور از
پل صراط یاری می دهد. و کسی که به دنبال حاجت برادر مؤمنش برود و با برآوردن حاجتش، او را مسرور سازد، چنان است که
رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) را مسرور ساخته است. و هر کس مؤمنی را سیراب کند، خدا او را از شراب سر به مُهر
بهشتی سیراب می سازد. و هر کسی گرسنگی برادرش را با طعام برطرف کند، خدا او را از میوه های بهشت سیر می کند. و
کسی که برهنگی او را بپوشاند، خدا وی را با پارچه های زر و حریر بپوشاند. و اگر با اینکه برهنه نیست، او را لباسی بپوشاند،
پیوسته در حفظ خدا خواهد بود تا هنگامی که نخی از آن لباس بر تن او باشد. و کسی که کار مهم برادرش را کفایت کند، خداوند
غلامان بهشتی را خدمتگزار او می سازد و کسی که او را بر مرکبی سوار کند، خدا او را در قیامت بر ناقه ای بهشتی سوار می
کند که فرشتگان به آن می بالند. هر کسی مؤمن مرده ای را کفن کند، گویا او را از روز ولادت تا مرگش پوشانده است. و هر
کس مؤمنی را همسری دهد که مایه انس و آرامش او گردد، خداوند برای او در قبرش مونسی به شکل محبوب ترین افراد
خانواده اش قرار می دهد. و کسی که برادر مؤمن بیمارش را عیادت کند، فرشتگان دور او را می گیرند و برایش دعا می کنند تا
هنگامی که از آنجا بیرون آید و به او می گویند: خوشا به حالت و بهشت گوارایت، به خدا سوگند٬ برآوردن حاجت مؤمن در
پیشگاه خدا محبوب تر از دو ماه روزه ی پی درپی با اعتکاف در ماه های حرام است.
وجودمقدس امام العارفین حضرت علی ابن الحسین(علیه الصلاه والسلام)که سفارش بررفع نیازمندی انسانهاراداشتند٬خودشان
نیزدراین امرمهم پیشگام بودند.
چنانکه درروایتی ازکتاب( بحار الانوار، جلد۴۵، ص۲۷۱)اینگونه آمده که بعدازشهادت حضرت٬بر مردم آشکار شد که صدها خانواده
از مردم مدینه، نان خور او بوده اند و حضرت نیازمندیهای ایشان را برآورده می ساخته اند.
درکتاب( کشف الغمه، جلددوم، صفحه۷۷)در۳روایت یکی ازآن روایتها از «محمد بن اسحاق»آمده که او می گوید: در مدینه
مردمی بودند که نمی دانستند٬رزق و روزی آنها از کجا می آید. وقتی امام سجاد(علیه الصلاه والسلام) شهید شدند، آنچه را که
حضرت شبانه برای آنها می برد، از دست دادند.
دومین روایت درهمین کتاب٬ به نقل از ابوحمزه ثمالی آمده که اونیز می گوید: امام زین العابدین(علیه الصلاه والسلام) کیسه
ی نان را شبانه به دوش می کشید٬و آن را صدقه می داد و می فرمود: صدقه ی پنهانی، خشم خدا را خاموش می سازد.
درسومین روایت این کتاب میخوانیم که: پس از شهادت امام سجاد(علیه الصلاه والسلام)، هنگامی که ایشان را غسل می دادند،
بر پشت گردن حضرت آثاری دیدند. از علت آن آثار سؤال کردند، گفته شد: امام کیسه های آرد را شبانه بر پشت خود حمل می
کرد تا مخفیانه به فقرای مدینه برساند.
نمونه ای دیگرازمقام صبروعرفان عملی حضرت زین العابدین(علیه الصلاه والسلام)اززبان امام صادق(علیه الصلاه والسلام):
حضرت صادق آل محمّد(صلوات اللّه علیهم اجمعین)درحکایتی میفرمایند:
در یکى از روزها، شخصى از مسلمانها به محضر مبارک امام سجاد، حضرت زین العابدین(علیه الصلاه والسلام) وارد شد و پس
از عرض سلام ، به حضرت عرضه داشت : اى پسر رسول خدا٬ در فلان مجلس با جمعى از دوستان نشسته بودیم ، که شنیدیم
شخصى نسبت به شما ناسزا مى گفت و توهین مى کرد و در بین صحبت هاى ناپسندش گفت : علی ابن الحسین
علیهماالسلام٬گمراه و بدعت گذار است .
امام زین العابدین سلام اللّه علیه ، پس از شنیدن سخنان آن شخص ، فرمود: تو حقّ مجلس و همچنین حقّ کسانى را که با تو
هم صحبت بودند،رارعایت نکردى ، چون سخنانى که در آن مجلس مطرح شده بود، امانت بود، چرا سخنان گوینده را از آن
مجلس به بیرون منتقل کردى و اسرار او را فاش نمودى؟
و تو حقّ مرا هم رعایت نکردى ، چون چیزى که من از دیگران نسبت به خود نمى دانستم ، فاش کردى و مرا در جریان آن قرار
دادى .و سپس آن حضرت افزود: آیا نمى دانى که چنگال مرگ همه انسان ها و نیز ما را مى رباید؟
و بعد از آن ، همه ما زنده خواهیم گشت و در روز قیامت محشور خواهیم شد؛ و باید در میعادگاه و دادگاه عدل الهى پاسخ
گوى اعمال و گفتار خویش باشیم ، دادگاهى که خداوند متعال قاضى و حاکم آن خواهد بود.
و آن گاه امام علیه السّلام در ادامه فرمایشات و نصیحت هاى خود اظهارنمود:
پس سعى کن همیشه از سخن چینى و غیبت پشت سر دیگران اجتناب و دورى کنى ؛ وگرنه همنشین سگان آتشین خواهى شد.
سنداین روایت درکتاب[ احتجاج مرحوم طبرسى جلددوم، صفحه۱۴۵]میباشد.
کلام آخر:
روش ومنش٬سیره وکلام پیشوای چهارم٬ حضرت سجاد(علیه الصلاه والسلام) درتعلیم مخاطب وتربیت ارادتمندان ودوستداران
وشیعیان آن حضرت٬ به گونه ای متبلوروتأثیرگذارمیباشد٬که اعتراف همگان حتی مخالفان این خاندان رادردرستی راه وحقانیت
مکتب اهلبیت(علیهم الصلاه والسلام)رادربرگرفته٬آن حضرت درچندروایت اخلاقی که درذیل همین مطلب خواهم آوردبه صراحت
راه ورسم زندگانی وسعادتمندی رابه مخاطبانش میآموزدوچراغ راه وهدایت رادرمسیرگمراهان قرارمیدهدوازسقوط آنهادردره ی
جهالت وگمراهی جلوگیری مینماید.
۱/ بزرگان وسروران دنیا و آخرت چه کسانی هستند؟:
قال الامام زین العابدین(علیه الصلاه و السلام): سادَهُ النّاسِ فى الدُّنْیا الأَسْخِیاء، وَ سادَهُ الناسِ فی الآخِرَهِ الاْتْقیاءِ.
امام فرمودند: در این دنیا سرور مردم، سخاوتمندان هستند؛ ولى در قیامت سیّد و سرور مردم، پرهیزکاران خواهند بود.
سند[ کتاب بحارالأنوار: جلد ۷۸، صفحه ۵۰]
۲/روانداختن به مردم وطلب کردن حوائج ازآنها:
قال الامام زین العابدین(علیه الصلاه و السلام): طَلَبُ الْحَوائِجِ إلىَ النّاسِ مَذَلَّهٌ لِلْحَیاهِ وَمَذْهَبَهٌ لِلْحَیاءِ، وَاسْتِخْفافٌ بِالْوَقارِ وَهُوَ
الْفَقْرُ الْحاضِرِ، وَقِلَّهُ طَلَبِ الْحَوائِجِ مِنَ النّاسِ هُوَ الْغِنَى الْحاضِر.
امام فرمودند: دست نیاز به سوى مردم دراز کردن، سبب ذلّت و خوارى در زندگى و در معاشرت خواهد بود.
و نیز موجب از بین رفتن حیاء و ناچیز شدن شخصیت خواهد گشت به طورى که همیشه احساس نیاز و تنگ دستى مینماید. و
هرچه کمتر به مردم رو بیندازد و کمتر درخواست کمک نماید بیشتر احساس خودکفائى و بى نیازى خواهد داشت.
سند[کتاب تحف العقول٬ صفحه ۲۱۰]
۳/سخت ترین لحظه وساعاتی که انسان باآن مواجه میشود:
قال السجاد(علیه الصلاه والسلام): أشَدُّ ساعاتِ ابْنِ آدَم ثَلاثُ ساعات: السّاعَهُ الَّتى یُعایِنُ فیها مَلَکَ الْمَوْتِ، وَالسّاعَهُ الَّتى یَقُومُ
فیها مِنْ قَبْرِهِ، وَالسَّاعَهُ الَّتى یَقِفُ فیها بَیْنَ یَدَیِ الله تَبارَکَ وَتَعالى، فَإمّا الْجَنَّهُ وَإمّا إلَى النّارِ.
امام فرمودند: مشکل ترین و سخت ترین لحظات و ساعات٬ براى انسان، سه مرحله است:
۱ ـ آن موقعى که عزرائیل بر بالین انسان وارد مى شود و مى خواهد جان او را برگیرد.
۲ ـ آن هنگامى که از درون قبر زنده مى شود و در صحراى محشر به پا مى خیزد.
۳ ـ آن زمانى که در پیشگاه خداوند متعال٬جهت حساب و کتاب و بررسى اعمال٬قرار مى گیرد و نمى داند راهى بهشت و نعمت
هاى جاوید مى شود٬و یا راهى دوزخ و عذاب دردناک خواهد شد.
سند[کتاب بحار الأنوار٬جلد ۶، صفحه ۱۵۹]
۴/عفت وپاکدامنی وشناخت ومعرفت نسبت به پروردگار:
قال السجاد(علیه الصلاه و السلام): ما مِنْ شَیْىء أحبُّ إلى اللّهِ بَعْدَ مَعْرِفَتِهِ مِنْ عِفَّهِ بَطْن وَفَرْج، وَما شَیْىءٌ أَحَبُّ إلى اللّهِ مِنْ
أنْ یُسْألَ.
امام فرمودند: بعد از معرفت به خداوند چیزى محبوب تر از دور نگه داشتن شکم و عورت٬از آلودگى ها و هوسرانى ها و
گناهان٬نیست.و نیز محبوبترین کارها نزد خداوند مناجات و درخواست نیازمندیها به درگاهش مى باشد.
سند[کتاب تحف العقول٬صفحه۲۰۴]
۵/مصاحبت ومعاشرت وهم نشینی باعلماء وابراروصالحان:
قال الامام زین العابدین(علیه الصلاه والسلام):
مُجالَسَهُ الصَّالِحیِنَ داعِیَهٌ إلى الصَّلاحِ، وَ أَدَبُ الْعُلَماءِ زِیادَهٌ فِى الْعَقْلِ.
امام فرمودند: هم نشینى با صالحان انسان را به سوى صلاح و خیر مى کشاند؛ و معاشرت و هم صحبت شدن با علماء، سبب
افزایش شعور و بینش مى باشد.
سند[کتاب بحارالأنوار٬جلداول، صفحه ۱۴۱].
«وصلی الله علی سیدنا و نبینا محمد و آله الطیّبین الطاهرین»
شیخ محمدرضابهبودی یزدی
محمد امین اقتصاد
انتهای پیام/&
