نگاهی به فضیلت شب قدر و احیای آن
بدون تردید شب قدر از شب های با عظمت و با اهمیت سال است و دلیل فضیلت این شب بر سایر شب ها به اعتبار اموری است که در این شب محقق می شود و گرنه اجزای زمان یا مکان، درجه و رتبه وجودیشان یکی است و بین آنها تفاوتی وجود ندارد.
در روایتی از پیامبر اسلام (ص) نقل شده است که فرمودند: « هرکس شب قدر را احیاء دارد و مومن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، تمامی گناهانش آمرزیده می شود.» در روایاتی دیگر آمده است که امام صادق (ع) فرمودند:« شماره ماه های سال نزد خداوند، ۱۲ است و سرآمد ماه ها، ماه رمضان است و قلب ماه رمضان، شب قدر است.»
علت نام گذاری شب قدر:
در این که چرا این شب را شب قدر نامیده اند مفسران قرآن کریم با استمداد از خود قرآن و احادیث معصومان (ع) دلایلی آورده اند که مهمترین آنها به شرح زیر است:
۱-شب قدر، یعنی شب بزرگ و با عظمت و چون این شب، شب شریفی است، به آن شب قدر می گویند، یعنی شبی که صاحب قدر و منزلت و شرافت است. از لحاظ لغوی نیز، در قرآن کریم: «قدر» به معنای منزلت و بزرگی خداوند عالم آمده و می خوانیم «ما قدرو الله حق قدره» یعنی آنان عظمت خداوند را نشناختند. همچنین رمز بزرگی و عظمت شب قدر در خود سوره قدر نیز بیان شده آن جا که می فرماید:« شب قدر از هزار ماه بهتر است»
۲- چون در این شب، فرشتگان بسیاری به زمین می آیند، زمین تنگ می شود، لذا آن را شب قدر نامیدند، زیرا «قدر» به معنای «ضیق و تنگی» نیز آمده است.
۳-یکی دیگر از معانی «قدر» تقدیر و سرنوشت است، و در این شب، امور بندگان تا سال بعد مقدر می گردد. در تفسیر برهان از قول امام محمد باقر (ع) روایت شده که می فرمایند: « در شب قدر، هر امری از امور بندگان تا شب قدر سال آینده معین می شود، از خیر و شر، طاعت و معصیت، ولادت و مرگ و روزی موجودات و هرآنچه در سال مقرر گشته حتمی است و خداوند را در آن مشیت است»
۴- علت دیگر این نامگذاری این است که قرآن با قدر و منزلت، بر پیامبر (ص) والا قدر و برای امت با قدر و با ارزش به واسطه فرشته ای صاحب قدر نازل گردیده است.
۵- گاه نیز گفته اند که شبی است که مقدر گردیده تا قرآن در آن نازل شود.
۶- یا از آن رو که هر کس این شب را زنده بدارد و احیا کند صاحب قدر و منزلت می شود وبه « لیله القدر» معروف شده است.
علت مخفی بودن شب قدر
برخی معتقدند علت مخفی بودن شب قدر در میان شب های ماه مبارک رمضان این است که مردم به همه این شب ها اهمیت دهند، همانگونه که خداوند رضای خود را در میان انواع طاعات پنهان کرده تا مردم بر همه طاعات روی آورند، خشمش را در میان معاصی پنهان کرده تا از همه گناهان بپرهیزند، اسم اعظم را در میان اسماء خود پنهان کرده تا همه را بزرگ دارند، ساعت استجابت دعا را در ساعات روز جمعه پنهان ساخته تا روز جمعه به دعا بیشتر همت گمارند و وقت مرگ را مخفی ساخته تا در همه حال آماده باشند.
شاید یکی دیگر از فلسفه های مخفی بودن شب قدر هم این است که مردم در تمام شب های ماه مبارک رمضان و یا لا اقل در ۳ شب مشهور ۱۹ و ۲۱ و ۲۳ به عبادت بیشتری روی آورند و به اصلاح احول خود و تصفیه روح و جان از آلودگی های دنیا بپردازند تا بلکه از آن شب ها بیشتر مستفیض شده و بواسطه تمرین زیادتر ملکات فاضله در آن ها راسخ تر شود، لذا علت مخفی بودن شب قدر به نفع بندگان است، زیرا که اگر این شب معین بود، برخی براثر توفیق احیای آن مبتلا به عُجب و غرور می گشتند.
شب قدر کدام شب است؟
از مجموع مطالبی که از قرآن کریم و احادیث در مورد تعیین شب قدر به دست می آید موارد زیر قابل طرح است:
۱-در این که شب قدر در ماه مبارک رمضان قرار داده شده هیچ گونه تردید نمی توان داشت چون از یک سو خداوند می فرماید« قرآن در ماه رمضان نازل شده است» و از سوی دیگر در سوره قدر آمده« قرآن را در شب قدر نازل کردیم» و این که شب قدر در ماه مبارک رمضان قرار داده شده مورد اتفاق روایات و مفسران قرآن کریم است.
۲- شب قدر در دهه آخر ماه مبارک رمضان قرار داده شده است، روایات فراوان و نظریه های مفسران شیعه و اهل سنت آن را حتمی و اجتناب ناپذیر می گمارند و در این مورد هم شک و تردیدی نمی توان داشت.
۳- طبق روایات فروانی که در منابع شیعی آمده، شب های نوزدهم، بیست و یکم، و شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان، شب های قدر معرفی شده است اما امام محمد باقر (ع) دایره آن را محدودتر نموده و در پاسخ به عبدالواحدبن مختار انصاری که خواستار تعیین یکی از آن شب ها از سوی امام (ع) بود، می فرماید« ایرادی ندارد هر دو شب عبادت و شب زنده داری کنی، بالاخره شب قدر یکی از این دو شب ( بیست و یکم و بیست و سوم ) می باشد.
۴- در میان شب ۲۱ و ۲۳ در عین حال که خداو رسول خدا (ص) و ائمه اطهار (ع) برای اهمیت به اطاعت و عبادت بندگان و تقرب آنان، سعی در مخفی نگهداشتن شب قدر داشته اند آن طور که از تعدادی از احادیث استفاده می شود، احتمال شب قدر بودن شب ۲۳ را می توان تقویت نمود و معتبر دانست، زیرا چنانکه در روایات می خوانیم: « رسول خدا (ص) شب ۲۳ به صورت افرادی، آب می پاشید تا آن ها را خواب نگیرد، چنانکه فاطمه زهرا (س) همه اعضای خانواده را وادار می کرد که روز بخوابند و شب کم غذا بخورند تا شب ۲۳ را بیدار بمانند و می فرمود« انسان محروم کسی است که از خیر و فضیلت این شب محروم بماند»
به هر جهت برای انسان مومن، سزوار نیست تا در شبی که آسمانیان میهمان او شده اند حجاب غفلت به روی خویش اندازد و خود را از همنشینی با آن ها محروم سازد. لذا مستحب است آن شب را زنده نگهدارد و تا صبحگاهان شب زنده داری نماید و این خود نوعی مبارزه با خمودگی و سسستی و خواب سنگینی است که انسان را از اهداف عالی باز می دارد.
در باره افضل اعمال شب قدر از علامه مجلسی (ره ) در بحار الانوار آمده که « بهترین اعمال در شب قدر طلب آمرزش و دعا برای مقاصد دنیا و آخرت و پدر و مادر خویشان و برادران ایمانی اعم از زندگان و مردگان و اذکار و صلوات بر محمد (ص) و اهل بیت او است.
سرهنگ دکتر میثم شیرکش – معاونت فرهنگی و اجتماعی پلیس، اصفهان
انتهای پیام/*
