به گزارش خبرنگار پایگاه خبری احوال نیوز ؛ الهام سموری، پژوهشگر و کارشناس ارشد روانشناسی، با اشاره به نقش واهمیت فعالیت های بدنی دربالا رفتن سلامت روحی و روانی عنوان نمود
فقدان فعّالیت بدنی(که یکی از پدیده های زندگی مدرن امروز است) باعث اتلاف و عدم استفاده از نیروهای بالقوهای میشود که برای حفظ تندرستی و آسایش در درون هر فردبه خصوص افراد سالخورده وجود دارد. ورزش سبب بهبود توانایی انعطاف پذیری و تحرک، بهبود عملکرد شناختی و بهبود سازگاری روانی و سازگاری عملکردی می شود که سهم بسزایی بر کیفیت زندگی افراد و سالمندان دارد که نیل به آن با سایر درمانها امکان پذیر نمی باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که اجرای برنامه ورزشی منظم باعث افزایش بهداشت روان افراد و سالمندان گردیده است. لذا پیشنهاد می گردد که برنامه های ورزشی منظم و مناسب برای سالمندان در کنار دیگر برنامه های مراقبتی آنان گنجانده شود. همچنین به نظر میرسد که طول مدّت و نوع فعّالیت در سالمندان باید بر حسب توانایی آنها تعیین شده و بهتر است که فعّالیت های مفرح تری همچون پیاده روی ها و ورزش های جمعی در مکان های باز در برنامه مراقبتی افرادگنجانده شود. در دودهه گذشته توّجه بسیاری به مسائل روانشناسی و روان درمانی همراه با فعّالیت بدنی شده است .
مفهوم سلامت روان جنبه ای از مفهوم کلّی سلامت انسان است و به همه روشها و تدابیری اطلاق می شود که برای جلوگیری از ابتلا به بیماریهای روانی به کار می روند.
سلامت روان لازمه یک زندگی شاد، نشاط آور و به دور از کمترین اختلال است تا فرد بتواند با آرامش در کنار دیگران به طور اجتماعی زندگی کند،اما از آنجایی که در درون این تعاملات، اجتماعی ناسازگاری هایی نیز وجود دارد، در بسیاری از مواقع این ناسازگاری ها متوّجه فرد می شود و سلامت روان او را به خطر می اندازد. سلامت روانی یکی از بخشهای کلیدی سلامت عمومی است.
چنانچه این جنبه مهمّ، نیرومند و قوی باشد،دیگر جنبه های سلامت جسمانی و عمومی را نیز تحت تأثیر مثبت خود قرارخواهد داد. اما اگر سلامت روانی در معرض خطر قرار گیرد،دیگر جنبه های سلامت عمومی نیز دچار ضعف خواهند شد.بهبود شرایط زندگی، مراقبتهای بهداشتی ودرمانی، افزایش طول عمر و امید به را در جوامع به دنبال داشته است.
یکی از راه هایی که روانشناسان برای پیشگیری و درمان مشکلات روانی معرفی می کنند؛ نقش فعّالیت های بدنی در زمینه بهداشت روانی است .به عبارتی بنابر یافته های محققان ارتباط تنگاتنگی بین تمرینات ورزشی و بهبود شرایط ذهنی و اختلالات روانی وجود دارد.
گسترش جامعه شهرنشین و در پی آن، فشرده شدن زندگی انسانی در چهارچوب شهری و افزایش ارتباط های اجتماعی حذف طبیعت و آرامش حاصل از آن در زندگی شهری، محرک ایجاد فشارهای بی شمار بر روح و روان انسان است.
یکی دیگر از چالش های جامعه ما پدیده افزایش سالمندی می باشد . سالمندی دوران حساسی از زندگی است و توّجه به مسایل و نیازهای این مرحله یک ضرورت اجتماعی است و توّجه به رفتارهای ارتقاءدهنده سلامت و کیفیت زندگی امریست مهمّ که مورد غفلت واقع شده است.
امروزه ناسازگاری و وجود اختلال رفتار در جوامع انسانی بسیار مشهود است، در هر طبقه و صنف و در هر گروه و جمعی، اشخاص نامتعارفی زندگی می کنند؛ به عبارت دیگر هیچ فردی در برابر امراض روانی مصونیت ندارد.دانستن اینکه هر فرد ممکن است گرفتار ناراحتی روانی شود به خودی خود کفایت نمی کند؛ زیرا بهداشت روانی فقط منحصر به تشریح علل اختلال های رفتار نیست؛ بلکه هدف اصلی آن پیشگیری از وقوع ناراحتی هاست. یشگیری به معنای گسترده آن عبارت از بوجود آوردن عواملی است که مکمل زندگی سالم و طبیعی هستند.
یکی از عواملی که می تواند در پیشگیری از بروز اختلالهای روانی نقش محوری داشته باشد، شرکت در فعّالیت های ورزشی است. برخورداری از ورزش منظم و مداوم، ضرورتی برای زندگی سالم به شمار می رود و آثار مثبت ورزش و فعّالیت بدنی منظم برای کودکان، نوجوانان، جوانان، بزرگسالان و حتی سالمندان در پژوهشهای مختلف و گوناگون تایید شده است .
تمرین های بدنی به هرگونه فعّالیت بدنی می گویند که باعث افزایش یا حفظ آمادگی جسمانی و سلامت کلّی فرد می شود. تمرین های بدنی باعث ارتقای بسیاری از قابلیت ها همچون؛ قدرت عضلانی و دستگاه قلبی-عروقی، مهارتهای حرکت و کاهش وزن می شود.
فعّالیت بدنی مکرر و منظم به بهبود عملکرد دستگاه ایمنی می انجامد و از بروز امراض گوناگون از قبیل؛ نارسایی های قلبی، دیابت و چاقی پیشگیری می کند. فعّالیت بدنی همچنین سلامت روان را ارتقاء می بخشد و از بروز افسردگی می کاهد، باعث افزایش و یا نگهداری اعتماد به نفس و حتی تقویت جاذبه جنسی فرد و یا تصور مثبت بدنی می شود؛ به طوری که شخص در سطح بالایی از اعتماد به نفس نسبت به خود قرار می گیرد.
بسیاری عقیده دارند که فعّالیت بدنی، بویژه بازی و تمرین های ورزشی، محیط مناسبی را برای کسب ارز شهای فرهنگی، گرایش های مثبت فردی-اجتماعی و رفتارهای سنجیده فراهم می آورد و آنچه که از راه حرکات بدنی آموخته شود، به سایر جنبه های زندگی نیز قابل انتقال است. تمرین منظم برای فرد، بینشی را فراهم می کند که با حس شایستگی، تسلط بر خود و کنترل همراه است و احتمالا داشتن چنین بینشی، سودمندی های فراوانی دارد که می تواند بر رشد شخصیت تاثیرگذارباشد.
خود سودمندی
بندورا اهمّیت خودسودمندی را برای تغییر رفتار، به عنوان نخستین عامل، بسیار ضروری توصیف می کند. خودسودمندی، به عنوان“اعتقاد ویژه در توانایی فرد برای انجام دادن رفتار ویژه”تعریف می شود. سازه خودسودمندی با عوامل مربوط به بهداشت روانی مرتبط است.
خود انگاره
مفهوم دیگری که با رشد شخصیت ارتباط دارد، مفهوم “خودانگاره” نامیده می شود. خود انگاره مثبت، احساس ارزشمند بودن فرد در محیط است. چون خودانگاره با عزّت نفس مرتبط است و عزّت نفس در فرایند تمرین و فعّالیت بدنی افزایش می یابد، بدین ترتیب خودانگاره فرد ارتقاء می یابد؛ بنابراین می توان نتیجه گیری کرد که فعّالیت های ورزشی از طریق افزایش خودسودمندی وخودانگاره بویژ“صلاحیت درون فردی”شخصیت را رشد می دهد .
نقش ورزش در تأمین سلامت روان
در تحقیقات انجام شده بر اثر ورزش بر سلامت روانی مشخص شده است فعّالیت های بدنی نقش مهمّی در بر سلامت روان به خصوص کودکان دارد .همچنین مشخص شده است تمرینات هوازی عامل مهمّی در کاهش آثار استرس است .بعلاوه مشخص شده است ورزش تآثیر بسیار مهمّی در آرام کردن افراد مسن بستری و غیر بستری ، از نظر علائم اضطراب ، خلق و خو و واکنش های ناشی از فشارهای روانی دارد.در سال ۱۹۹۰ مشخص شد تمرین ورزشی سبب بهبود خلق و خو وسلامت روان و افزایش خود باوری و احترام به نفس می شود .
اثرات مثبت ورزش بر روح و روان
۱- پیشگیری از افسردگی و بالا بردن روحیه ی عمومی فرد
در حین انجام فعّالیت بدنی، تولید یک ماده ی شیمیایی از بدن به نام “سروتونین” بیشتر می شود. کاهش سرتونین در بدن با افسردگی مرتبط می باشد و داروهای ضد افسردگی نیز در جهت افزایش این ماده در بدن عمل می کنند. بنابراین در میان افرادی که به طور مرتب ورزش می کنند، به ندرت می توان شخص افسرده‌ای یافت. از طرفی با ورزش کردن، تولید “اندورفین” و “اپی نفرین” و “سیتوکین‌ها” نیز افزایش می یابد و این مواد به طور طبیعی باعث بالا بردن سطح هوشیاری و روحیه ی عمومی فرد شده و احساس انرژی و شادابی بیشتری برای انجام کارهای روزمره ی زندگی به شخص ورزشکار اعطا می کنند.
۲- تأثیر در زندگی خانوادگی و اجتماعی و در شغل افراد
مسلماً یک شخص ورزشکار با تنبلی و کسالت بیگانه است و علاوه بر داشتن هیکلی متناسب و خوش فرم از روحیه ی بالا و شادابی نیز برخوردار است و این موفقیت، ارتباطات وی را در زندگی روزمره، چه در خانواده و چه در اجتماع یا محیط کار تضمین می کند.
مسلماً کارفرمایان در استخدام افراد، این معیارهای مهمّ را در نظر خواهند گرفت. بنابراین یک شخص سالم و تندرست، از موقعیت و پیشرفت شغلی بهتری نسبت به افراد چاق و کم تحرک برخوردار خواهد بود.
۳– پیشگیری از ابتلا به آلودگی های اجتماعی
یک فرد سالم و ورزشکار قطعاً به طور ناخودآگاه از سیگار دوری می کند، چون در می یابد با ورزش به اکسیژن بیشتری نیاز دارد، ولی سیگار یا مواد مخدر به وضوح انرژی وی را کم کرده و او را ضعیف تر می کند. بنابراین خود به خود برای پیشرفت در امور ورزشی خویش و برای انجام تمرینات، از این مواد دوری می جوید.
از طرفی، در یک محیط ورزشی سالم، از این گونه افراد و آلودگی ها کمتر می توان اثری یافت و احتمال ابتلای چنین افرادی به آلودگی های اجتماعی بسیار پایین بوده و به دلیل روحیه ی ورزشی از بسیاری ناهنجاری های دیگر اجتماعی، که با خلق و خوی جوانمردی و ورزشکاری همخوانی ندارد، پرهیز می کنند.
ورزش‌های امروزی تنها یک فعّالیت جسمی ساده نیستند، بلکه قابلیت‌های پیچیده ی مغز را در امور مختلف از جمله هماهنگی، چالاکی و سریع بودن، درست عمل کردن و درست تصمیم گرفتن را تقویت می کنند.
۴– تقویت عملکرد ذهن در یادگیری و هماهنگی
تعریف ورزش تنها در افزایش فعّالیت جسمانی خلاصه نمی شود. بسیاری از ورزش‌های امروزی نظیر پینگ پنگ، اسکیت، اسکی، بسکتبال، شنا و… حرفه ای هستند و نیاز به یاد گیری و حتی مربیان مجرب دارند و کار فکری زیادی را نیز می طلبند.
بنابراین ورزش‌های امروزی تنها یک فعّالیت جسمی ساده نیستند، بلکه قابلیت‌های پیچیده ی مغز را در امور مختلف از جمله هماهنگی، چالاکی و سریع بودن، درست عمل کردن و درست تصمیم گرفتن را تقویت می کنند. به گونه ای که در یک شخص غیر ورزشکار این قابلیت های مغز، خاموش می ماند و به تدریج ذهن تنبل و سست می شود و این گونه افراد، بیشتر تمایل دارند در یک گوشه بنشینند و در فکر فرو روند!
به طور کلّی می توان گفت ورزش در کلیه ی اجزای جسم و ذهن بدن و در کلیه ی مراحل زندگی انسان تأثیر غیرقابل انکار و به سزایی دارد.
درخاتمه نتیجه می گیریم که برنامه های ورزشی نه تنها از نظر بعدجسمانی امتیازهای خاصی دارد، بلکه در زمینه روانی نیز موثر است. همان طور که نتایج نشان می دهد، شرکت در فعّالیتهای فوق برنامه ورزشی، باعث ارتقای سطح سلامت روان می شود که دلایل تاثیر گذاری آن چه ازنظربعد روانی و چه از نظر بعد فیزیولوژیک شرح داده شده است.حضور در فضاهای ورزشی باعث فراهم آوردن شرایطی می شود که فرد در آن فرصتی برای تحکیم، تعدیل و بازتوانی شخصیت خود درمحیط غیررسمی پیدامی کند. با توّجه به شرکت داوطلبانه افراد، محیط های ورزشی عاری از هرگونه استرس، اضطراب و تنش منفی است و این امر حتّی به افراد ضعیف فرصت می دهد که توانایی های خود را بدون ترس از مورد انتقاد قرار گرفتن، عرضه کنند و به تقویت خود چه از نظر بعد جسمانی و چه از نظر بعد روانی بپردازند.
الهه کمالی
انتهای پیام/*
