اجتماعی استان اصفهان بهداشت تصاویر جنوب چندر رسانه حقوق بشر دسته‌بندی نشده دین و اندیشه شرق شمال غرب فرهنگ و هنر مرکزی یادداشت/مقاله/گفتگو/مصاحبه

الهام سموری مشاور و کارشناس ارشد روانشناسی عمومی : تاثیر فضاهای مجازی بر سلامت روانی دختران جوان

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری احوال نیوز، الهام سموری، مشاور و کارشناس ارشد روانشناسی عمومی در مقاله ای تحت عنوان تاثیر فضاهای مجازی بر سلامت روانی دختران جوان  عنوان نمود.

با کمی نگاه به گذشته و کمی تأمل درنوع ارتباطات درگذشته ومقایسه وسایل ارتباطی زمانهای قبل وحال متوّجه پیشرفت چشمگیرتکنولوژی درزندگی وکارروزمره عصرحاضرمیشویم.

توّجه به این نکته که وسائل ارتباطی گذشته باامروزقابل قیاس نمی باشد،وسائل ارتباطی مانند:تلوزیون، رادیو، تلفن،همراه،اینترنت…ولی هنگامی که مخترعان این اختراعات رابرای آسایش زندگی بشرفراهم ساختند هرگزتصورهم نمی کردند که زحمات آنهاباعث خطراتی برای انسانهامی شود.برای مثال کاشف دینامیت درآخرعمرازاختراع خودبسیارپشیمان بود وبه گفته وی،اوبااین اختراع قصد کمک به بشریت راداشته ونه گرفتن جان انسانهارا. ازجمله این موارداستفاده ازفضاهای مجازی ازقبیل:اینترنت وتلفن همراه می باشد تاجایی که اگردرقرن۲۱کودک۶ساله ازتلفن همراه استفاده کند دورازذهن نمیباشد.

اما نکته قابل توّجه این می باشدکه تأثیرمنفی این وسایل بشترازآثارمثبت آن میباشد. برطبق تحقیقاتی دریک مجله انگلیسی بیان شده است که بعد ازاختراع اسلحه ، تلفن همراه بدترین اختراع نسبت به همه زمانهامی باشد،به گونه ای که استفاده ازاین وسائل برنوع پوشش وحتّی دکوراسیون محل سکونت وحتّی اخلاق ورفتارما بخصوص نوجوانان که درسنین بحرانی والگوپذیری وتلقین پذیری می باشند تأثیرگذاربوده است.

حالامسئله این است این تأثیربرنوع رفتاربا والدین اطرافیان وپیشرفت دانش آموزان ماتأثیرگذاربوده است یانه؟ودرآخر آیامیتوان راه حلی برای این مسئله پیداکردیانه؟                                    

هدف نهایی این پژوهش،کشف ابداع وتبین توصیه هاوسیاست هائی مؤثر،برای کاهش پیامدهای نامطلوب فضاهای مجازی وبهره گیری شایسته ازفرصت های پدیدآمده ازفضاهای مجازی است.

فضاهای مجازی نسل جدیدی ازفضاهای روابط اجتماعی است که بااینکه عمرخیلی زیادی ندارد،به خوبی توانسته درزندگی مردم درسنین مختلف جابازکند.

باتوّجه به اینکه نوجوانان بخش اعظم ومهّم وهمچنین سرنوشت سازهرکشورمیباشندوپایه های اقتصادی، اجتماعی،سیاسی،فرهنگی دریک کشورباسرمایه گذاری برروی نوجوانان آن کشورشکل میگیرد وهمچنین میزان پیشرفت هر کشور برمبنای آگاهی نوجوانان ازعلم و تکنولوژی و فن آوری میباشد، همچنین باتوّجه به اینکه در جهان امروزما با پدیده انفجارعلمی و گسترش فضاهای مجازی و استفاده بیش از پیش از فضاهای مجازی روبرو هستیم  و همچنین اذعان به این مسئله همانطور که استفاده از  فضاهای مجازی در بسیاری از موارد مفید به فایده می باشد وبرای تمامی امورنیاز به استفاده از این فضاها می باشد امّا در ضمن آن ما با آثار نامطلوب فراوان و در بسیاری از موارد آثارمخرب آن بر روح وروان نوجوانان مواجه هستیم و اینکه استفاده نابجا از این فضاها تاثیر زیانباری بر روابط بین افراد خانواده و جامعه با نوجوانان  به وجود آورده است، همچنین روز به روز بر وسعت این مشکلات افزوده میشود . پس باید به فکر یک راه حل مناسب  برای برطرف شدن همچنین سنجش تاثیرات آن برروی نوجوانان کشورمان باشیم .

مردم ازگروه های اجتماعی متفاوت گردهم آمده اند و بدون محدودیت هرلحظه در هرکجاکه باشندمیتوانند باهرنقطه از جهان که بخواهند ارتباط برقرارکنند. واین امربه مرور میزان کنترل خانواده هاومدارس،آموخته های نسل جدیدونیزکیفیت وجهت گیری آموزشی تربیتی خانواده ها،مدارس وجامعه رامتأثر ساخته است، بنابراین لازمه تعادل در این محیط های برخورداری ازیکسری مهارت های فنی وفناوری است.

اینترنت وسرویس های ارائه شده درقالب آن،درعین حال که ابزارمفیدی برای کسب وتبادل اطلاعات است امّامیتوانندمخرب نیزباشند،به بیان دیگر،اینترنت ابزارقدرتمندی است که هم میتواندباعث فسادگرددوهم ابزازآموزش وتعلیم رشدعلمی،فرهنگی واجتماعی نوجوانان رافراهم آورددرنتیجه بررسی مسائل مربوط به این شبکه هاجهت إتخاذتصمیمات صحیح و برنامه ریزی دقیق توسط مسئولان فرهنگی واجتماعی ونیزوالدین ضروری است.

آسیب روانی:مطالعه نابسامانی عدم هماهنگی وتعادل درکارکردهای مربوط به حاط اجتماعی انسانهاست.اصطلاح آسیب شناسی،ازدیدگاه کارکردی ،ازعلوم زیست شناختی به عاریت گرفته شده است.

نوجوانی:منظوردوره ای اززندگی می باشدکه کودکی راپشت سرگذاشته و وارد مرحله ای اززندگی میشودکه آغازکاروفعّالیت وتصمیمگیری برای زندگی وهمچنین تغییروتحولات بزرگ جسمی،فیزیولوژی وعقلی میباشد.

فضاهای مجازی: دریک تعریف ساده میتوان گفت،این فضادرحقیقت ارتباط داخلی عمده افرادبشرراازطریق کامپیوترو ارتباطات ازراه دور،بدون درنظرگرفتن جغرافیای فیزیکی به عهده دارد.به بیان دیگر؛فضای مجازی،جهان ذهنی اطلاعات و شبکه های الکترونیکی است که که با اینترنت قابل دسترس است واغلب با حیطه ناشناخته مقایسه میشودکه مرزهای نامحدودی دارد(میردامادی،۱۳۸۰ :۸).

فضاهای مجازی و تاثیرات آن:

فضاهای مجازی به عنوان یک وسیله دارای قابلیت عظیمی برای افزایش تنوع اطلاعات و سرگرمی های در دسترس افراد و سازمان های سراسر جهان است . این وسایل هم چنین موانع ورود را کاهش می دهد که برای گویندگان و شنوندگان یکسان است و امکان دسترسی به تمام کسانی را که تمایل دارند در  این محیط هاشرکت کنند ، فراهم می کند و حتی در میان گویندگان ، یک برابربودن  نسبی ایجاد می کند . پژوهش و مطالعه پیرامون ساخت و تولید و نقش وسایل ارتباط جمعی و ماهیت آن در زندگی روزمره تاثیرات مثبت و منفی آن بر روی افراد از دیرباز تاکنون مورد توّجه روان شناسان بوده است .

دردهه های اخیرشاهد تغییروتحولات شگرف درعرصه فن آوری رایانه ای واطلاع رسانی هستیمکه تأثیرات فرهنگی،اجتماعی واقتصادی مهمّی رادرجوامع برجاگذاشته میگذارد.انفجاراطلاعاتی وانقلاب رایانه ای ومسئله جهانی شدن از جمله مهّم ترین تحولات وچالش برانگیزترین محورهایی است که جامعه بشری باآن روبرواست.

اینترنت ازجمله محصولات انقلاب رایانه ای است که گستره وسیعی ازامکانات وکاربردهای زیادی برای کاربرفراهم میسازدکه برخی ازاین امکانات عبارتنداز:”شبکه گسترده جهانی،موتورجستجوی پایگاههای اطلاعاتی وتسهیل جستجوی مطالب،گروه های خبری،اطاقهای گپ،بازیهای دوسویه،دسترسی به کتابخانه های بین المللی،برنامه ریزی برای تعطیلات،انجام قراردادهای تجاری وتبلیغات درسطح وسیع….”که امروزه مورداستفاده قرارمیگیرند(اسلوین،۲۴:۱۳۸۰-۲۲)

ویژگی های ارتباط ازطریق یارانه وامکاناتی که شبکه اینترنت برای ایجاد این ارتباط فراهم می آوردازیکسو،وافزایش روزافزون کاربران این شبکه وجذابیت برقراری این ارتباط ازسوی دیگر،نشان دهنده شکل گیری وصورتبندی جدیدی از تعامل های اجتماعی است.فضای مجازی که به واسطه ایجاداین نوع ارتباطات شکل می گیردکارکردهایی دارد که به نظر میرسددربرخی ازآنهاهمچون امکان ایجادتماس ورابطه بادیگری،باکاردهای فضای واقعی همپوشانی داشته باشد.باتوّجه به توسعه وفراگیرشدن امکان برقراری اینگونه جدیدارتباطات اجتماعی وبهره گیری روزافزون آن نزدکاربران اینترنت،به خصوص دربین نسل جوان ،مطالعه وبررسی آن امری ضروری به نظرمیرسد.دربین کاربران دنیای مجازی،جوانان بیشترین ومتنوع ترین میزان استفاده ازآن رادارند(۲۰۰۰:۲،Zahniser).

باتوجه به اینکه مادرعصرارتباطات قرار داریم و روزبه روز نیاز مابه استفاده از فضاهای مجازی برای ارتباطات بیشتراحساس میشود و اینکه دراین راه نوجوانان مابه دلیل شرایط روحی که دراین سن با آن روبه رو هستند به دلیل استفاده از این فضاها ازمعایب و مضرات این فضاها ازنظر روحی مصون نمیباشند درنتیجه تحقیق در مورد میزان آسیب وارده امری ضروری به نظرمیرسد.

ضیایی پرور(۱۳۸۸)،درمقاله ای با عنوان نفوذ فضاهای مجازی در میان کاربران ایرانی به، به این نتیجه دست یافت که ۷۸ درصد کاربران اینترنت در ایران عضو یکی از انواع شبکه های مجازی هستند.به نظر وی، علاوه بر دوست یابی کسب اطلاعات و اخبار یکی از مهمّ ترین کارکرد های فضاهای مجازی است.

سلیمانی پور(۱۳۸۹)،درپژوهشی باعنوان فضاهای مجازی و فرصت هاضمن تشریح اهداف و کارکردهای متنوع فضاهای مجازی ،به بررسی پیامدهای منفی ناشی از ایجاد این فضاها پرداخت.منزوی شدن از محیط های  واقعی اجتماع،شکل گیری و ترویج سریع شایعات واخبارکذب ،تبلیغات ضددین و ایجاد شبه در این زمینه، نقض حریم خصوصی افرادو….. از مهمترین پیامدهای این فضاهاازنظرنویسنده ذکرگردید.

جان پرورودیگران(۱۳۹۰)،درمطالعه ای به این نتیجه رسیدند که استفاده رو به گسترش از فضاهای مجازی،زمینه های سست شدن بنیادخانواده به عنوان تکیه گاه و پایه اصلی جامعه،فاصله گرفتن افرادازیکدیگر،تجمل گرایی،فردگرایی،مدگرایی،بی اعتمادی نسبت به مسئولان،نشراکاذیب،و…فراهم آورده ودرنتیجه امنیت اجتماعی رابا چالش ودشواری مواجه ساخته است.

علی صادقی وهمکاران(۱۳۹۱)درمقاله ای باعنوان:فضای مجازی،امنیت وتحدیددرعصراطلاعات،ضمن آنکه بهره گیری مؤثرازاین فضاراقدام مؤثری درقدرت ملّی بیان کردند؛به این نتیجه رسیدندکه رشدروزافزون وسائل ارتباط جمعی ازقبیل ماهواره،اینترنت،وفراگیرشدن تلفن های همراه،معادلات گذشته در تنظیم روابط داخلی کشورهاراتحت تأثیرقرارداده است به گونه ای که گسترش وفراگیرشدن تکنولوژی ها ی ارتباطی وقدرت پوشش دهی آن ها، روند تأثیرگذاری برتوده هاراافزایش داده است.قابلیت استفاده ازفضای مجازی برای ایجادجنگ نرم ازجمله مهمّ ترین اثرات فضای مجازی برشهروندان عنوان شده است.

باتوّجه به اهمّیت فضای مجازی درتوسعه جوامع درجامعه مانیزدر سالهای اخیربه فن آوری اطلاعات ارتباطات توّجه زیادی شده است ولی در این رابطه آسیب های جدی وجودداردکه ضروری است به ریشه یابی آن پرداخت.((کشورماازنظربهرهمندی ازاینترنت دربین ۱۸۷کشوررتبه۸۷داردومیانگین مصرف شده برای اینترنت ۵۲دقیقه درهفته میباشد.(صادقیان،۱۳۸۴)

به اعتقاداغلب نظریه پردازان حوزه رسانه،فناوری های نوین ارتباطی،به ویژه اینترنت بافراهم کردن امکانات بی سابقه ای برای بازتولید،کم هزینه،پخش یاانتشارهمزمان وتمرکززدایی بنیادی،گفتگوی میان فرهنگ هارابیش ازپیش تسهیل کرده اند.فضاهای مجازی،بسیارفراخ است هرفردیاگروه ،درصورت برخورداربودن ازموقعیت هاوابزارهای لازم ،میتواندبه آن راه یابد.این فضاهادرواقع نوعی حوزه عمومی است که بامهیاکردن بسترهای مکالمه یاگفتگوی فارغ اززورواجبارومبتنی برتوافق عملی ،آگاهی ازتعددوتنوع فرهنگی ویاوجودفرهنگ های گوناگون نقدونقدپذیری فرهنگی وهمزیستی وآمیزش فرهنگی راافزایش وتقویت میکند.(گل محمّدی۱۳۸۶،۱۶۸-۱۶۹)

گزارشی درNielsenنشان میدهد که شبکه های  اجتماعی یکی ازبزرگترین ابزارهای اتلاف کننده وقت هستند به طوری که ۱۷%از زمان استفاده ازاینترنت رابدون هیچگونه بهروری به خوداختصاص میدهند.گرچه بخشی ازاین زمان صرف انجام کارهای مهّم تجاری،اجتماعی وحرفه ای میشود.البّته صرف نظرکردن از بازیها،چت ودیگرکارهای غیرضروری واتلاف کننده های وقت کار آسانی است.دوری کلارک از هافینگتون پست گزارش میدهدکه کاربران فیس بوک ماهانه ۶ ساعت اززمان خودرادراین سایت میگذرانند.این درحالیست که کاربران فضاهای مجازی سه برابرزمانی که به فعّالیت های آنلاین دیگرمانندایمیل زدن اختصاص میدهندراصرف این شبکه هامیکنند .(۱۳۹۳،//itwi.ir/reviews:http          (اتلاف زمان میتواندخسارات جبران ناپذیری رابروضعیت تحصیلی وروحی وجسمی نوجوانان واردکند.     

در جهان امروز،ماهواره های تلویزیونی،از سراسر کشورهای جهان امواج و تصاویر را به همه نقاط جهان می رسانند و تقریبا تمام انسان های جهان با فرهنگ، آداب و طرز زندگی افراد همنوع خود در سایر کشورها آشنایی دارند. در این میان والدین کودکان و نوجوانان بر سر دو راهی قرار می گیرند که این تکنولوژی برای فرزندانشان چه فواید و یا معضلاتی به ارمغان خواهد آورد؟ یکی از رفتارهایی که می تواند تحت تاثیر تماشای برنامه های ماهواره قرار گیرد، رشد اجتماعی نوجوان می باشد.

مسئله ماهواره درسطح بین المللی  درسال۱۹۶۷درکمیته فرعی حقوقی استفاده صلح جویانه ازفضای ماورای جومطرح شد.کارشناس حقوق بین الملل واستاددانشگاه هدف اوّلیه استفاده ازماهواره دردهه۶۰بیشتربرای توسعه آموزش ازجمله بی سوادبودن ،بخصوص درجوامعی مـثل:استرالیا،روسیه وهندقلمروگسترده ای داشتند.

جهان کنونی به شدت درحال تحول است ونفوذ امواج جهانی شدن درون مرزها که بسیاری از دولت ها را غافلگیر وپایه های حکومت هارالرزان کرده،ازمجرای فن آوی های نوین ارتباطی و اطلاعاتی محقق شده است.امروزه فن آوری اطلاعات وارتباطات چنان زندگی بشررامتحول ساخته است والگوی گسستی را دربنیان، اقتصاد،جامعه و فرهنگ پدیدآورده است که ازآن به عنوان شاخص مستقلی برای تعریف دوره تازه ای درتحولات بشریادمیشود.البّته ورودبه دوره جدید،به معنای ازمیان رفتن کامل نظم گذشته نیست؛دنیای جدید با جهان قدیم همپوشانی داشته ودرآن قدرت همچنان مبتنی برنهادهای جغرافیاوابسته است (روزناوسینگ،۳۷ ،۱۳۹۱).

این نکته بیانگرتداوم اهمّیت دولت های سرزمینی وتوّجه شدید سیاسی به امنیت ملّی وعمومی است؛زیادامنیت ملّی به موجودیت وحیات یک کشوربازمیگردد (بوزان،۲۷:۱۳۷۸)

فن آوری های نوین ارتباطی بادرهم شکستن فاصله های زمانی ومکانی،امکان ارتباط سریع افرادوگروه هارادرهرنقطه ازکره زمین و درهرساعت ازشبانه روزفراهم آورده اند.باتوّجه به ویژگی های فطری بشر (موجودی اجتماعی)ونیازبه ایجادارتباط بادیگران برای انجام امور مختلف ،در کنار تشکیل گروههای اجتماعی مختلف و روزمره،امکان شکل گیری گروههای اجتماعی مجازی به امری گسترده واثرگذاردرزندگی افراد، تبدیل شده است.

دراین میان اینترنت ،تلفن همراه وقابلیت های متعدد درآن به همراه ضریب  نفوذبالای آن بین شهروندان و همچنین به دلیل کیفیت و ویژگیهای منحصربه فرد، ازسایرویژگی های فن آوری  پیشین مجزاشده وموردتوّجه قرارگرفته است .هزینه اندک،کاربرد آسان،تعاملی بودن ارتباط وقابلیت ناشناس ماندن درحین ارتباط و…ازجمله مزیت هاوشاخصه های این فن آوری های نوین ارتباطی است.

این مزیت ها درکناراطلاع رسانی وارائه خدمات متنوع اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی،شکل گیری فضاهای مجازی مجازی رابیش از پیش آسانتر،دردسترس و جذاب تر نموده است. فضاهای مجازی محل گرد همایی میلیون هاکاربراینترنتی درفضای سایبر است که بدون توّجه به مرز، زبان، جنسیت، فرهنگ و طبقه های اجتماعی وبراساس علائق،اهداف،آرمان هاویاهرانگیزش مشترک دیگری شکل گرفته ودرآن به تبادل نظرواطلاعات میپردازندو هم -زمان میتوانندهرحرف،حرکت واطلاعاتی راکه تمایل دارندبدون توّجه به ویژگیهای شخصیتی فردیاگروه مقابل درمعرض عموم وبه اشتراک بگذارند.

امروزه حتی افکار عمومی ازطریق تشکل های مجازی و شبکه ها شکل میگیردوجهت پیدامیکندواین تشکل هاازحقوق افرادخوددفاع میکنندوازطریق همین شبکه هاافرادتقاضای خودرابه دولت هامنتقل وآنهاراتحت فشارقرارمیدهند.ازاین روباتوّجه به اهمیت تشکیل فضاهای مجازی مجازی واثرات آن برامنیت عمومی شهروندان،وهمچنین باتوّجه به جوان بودن جمعیت کشورمان که اوّلاً:جوانان نیازبیشتری به ارتباط جمعی دارندودوّماًبه شدت ازاین شبکه هاتأثیرمی پذیرند؛مطالعه وبررسی این اثرات به پدیده ای ضروری وحساس برای جامعه به ویژه دستگاه ها ونهادهای مسئول تبدیل شده است.

فضاهای مجازی از منظر اسلام:

 با نگاهی گذرابه میلیون هاسایتِ ترویج فِساد وفحشاء وضد دینی، نشانگر هدف مندی دقیق دشمنان اسلام برای ایجادانحراف درمخاطبان، بخصوص نسـل جدید اسـت.آنان به این واقعیت دسـت یافته اندکـه مراجعه مکرّر به برنامه -های شهوانی باعث دوری ازراه حقیقت ودرنهایت،فرورفتن درگمراهی میشود.أمـیرمؤمنان(علیه السلام)میفرماید((.. فَمـَن غَلبَ عَقلُهُ شَهوَتَهُ فَهُوَخَیرًمِنَ اَلمَـلائِکَه وَمَن غَلَبَ شَهوَتُهُ عَقلَهُ فَهُوَشَّرٌمِنَ اَلبَهائِم؛ هر انسانی که عقــلش برشـهوتش پیروزگردد،برترازفرشته است وهرکـس که شـهوتش برعقلـش غلبه کـند،بدتروپست ترازحیوان است.))

افزون براین،توّجه براین نکته ضروری است که اسـتفاده مداوم ازوسـائل لهوی،مثل بازیهای فـعلی یارانه ای ، وپشبکه های ارتباطی، مثل: یوتیوب،فیسـبوک ، توئـیتر، تلگرام و…به علّت مدیریت برمحتواپتوسط مالکان آنها، میتـواندپازجهات مختلفی آسـیب زا باشد.إمام صادق(علیه السّـلام)ازقول خدای متـعال به حضرت عیسی(علیه السّلام) میفرماید:((یاعیسـی!..وَلاتَلـهُ فَإنَّ اللَّهـوَیُفسِـدُصاحِبَهُ؛ ای عیسی به لهو[وسرگرمی باطل]مشغول نباش؛چراکه لهوصاحبش رافاسدمیکند.)

مقام معظم رهبری (حفظ اللّه)درحکـم جدیدی ابـلاغ به شورای عالی فضای مجازی به جهت آسیبهای گسترده این فضا، در بندهای ۶و۷ میفرماید((…اهتمام ویژه به سـالم سازی وحفظ امنیت همه جانبه فضـای مجـازی کشـورو نیز حفـظ حریـم خصوصی آحاد جـامعه و مقـابـلۀ مؤثربـانفوذ و دسـت اندازی بیگـانگان دراین عرصه؛ ترویج هنجارها،ارزشها ،وسبـک زندگی اسـلامی ایرانی و ممانعت ازرخنــه هـا و آسیبهای فرهنگی و اجتماعی دراین عرصه ومقابلۀ مؤثربا تهاجم همه جانبۀ فرهنگی ونیـز ارتقـای فرهنگ کاربری وسواد فضای مجازی جامعه…)).

الهه کمالی

انتهای خبر/*

نظرات
0 0 رای ها
Article Rating
اشتراک در
اطلاع از
guest
1 دیدگاه
قدیمی‌ترین
تازه‌ترین بیشترین رأی
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
الهام سموری

سلام وتشکر از شما به خاطر تلاش بیدرغتان در عرصه علم و فرهنگ وهنر.وجود شماباعث افتخارماست.پاینده باشید.

1
0
افکار شما را دوست داریم، لطفا نظر دهید.x