بزرگترین اتفاق قرن بیستم شکل گرفتن هوشمندانه ادبیات کودک ونوجوان بود
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری احوال نیوز؛ دکتر مهرناز آزاد؛ شاعر،نویسنده ، روزنامه نگار و پژوهشگر مسائل فرهنگی و اجتماعی ، در مقاله ای در ارتباط با، بزرگترین اتفاق قرن بیستم شکل گرفتن هوشمندانه ادبیات کودک ونوجوان بوده است بیان نمود:
پایگاه خبری احوال نیوز؛ دنیای کودکان و نوجوانان ، جهانی بسیار فراتر از جهان ما و بدون هیچ محدودیتی و با رویاهایی بی حدو مرز و ژرفایی بی انتهاست .
دنیایی که غوطه خوردن در آن و درک آن برای بزرگسالان گاهی ناممکن است و گاهی چنان مشکل که نیاز به مهارت هایی در حوزه های مختلف علوم ، روانشناسی ، تربیتی ، اجتماعی ، ارتباطات و هنر دارد و این شدنی نیست مگر با مطالعه جهان کودکان که البته آن را می توان در انبوه کتاب های نوشته شده توسط صدها نویسنده در کل جهان تا حدودی به دست آورد.
اما شوربختانه تا بیش از دویست سال پیش بسیاری از مردم جهان به کودکان خردمندانه نگاه نمی کردند و معتقد بودند آنها مانند جثه شان جهانی کوچک دارند.
ادبیات کودک و نوجوان دریچه ای شد به جهان کودکان تا بیشتردیده و درک شوند.
البته پیش از آغاز پیدایش و شکل گیری ادبیات کودک و نوجوان، پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها با حکایت ها و قصه ها و متل ها و مثل ها سرگرمی هایی را برای کودکان و نوجوانان فراهم می کردند که جنبه علمی نداشت و صرفا سرگرمی بود.
به قول پابلو پیکاسو نقاش اسپانیایی، بزرگترین اتفاقی که در قرن بیستم افتاد، شکل گرفتن هوشمندانه ادبیات کودک و نوجوان بود.
قبل از آن ، آنچه به دست کودکان می رسید، فولک ، شفاهی و فاقد هرگونه آفرینش و نوآوری بود.
قصه گوها اغلب مادربزرگ ها وپدربزرگ ها بودند که قصه های شفاهی و افسانه های پیشین را نقل می کردند و از منابع آن کاملا بی اطلاع بودند.
به مرور که آموزگاران به میدان آمدند و به کودکان خواندن و نوشتن آموختند، کودکان، نیاز به مطالعه پیدا کردند و تعدادی از نویسندگان، شروع به نوشتن اشعار و داستان های کودکانه شدند، این خود باعث شد منتقدین ادبی پا به میدان گذاشته و این نوشته ها را نقد کنند و از دل این نقدها ، نظریه های بسیار ارزشمندی راجع به هویت کودکان پدید آمد و جهان تربیتی کودکان را دچار تحولی عظیم کرد.
وقتی گفته می شود ادبیات کودکان ، به معنای قصه ها وضرب المثل ها ، متل ها و اشعار عامیانه و شفاهی نیست، زیرا نقال یا قصه گو هیچ نقشی در آفرینش وپدید آوردن آنها ندارد، ادبیات کودکان از زمانی قابل تعریف شد که، ادبیات نویسی برای کودکان مطرح شد، یعنی ادبیاتی که نویسنده، خالق آن است .کسی که می داند برای کودک امروز و نیازهایش چگونه بنویسد واز چه بنویسد ؟
سیر جدید ادبیات کودک ونوجوان از زمانی آغاز شد که در سال ۱۷۶۲ میلادی « ژان ژاک روسو» فیلسوف و نویسنده فرانسوی کتاب « امیل » را خلق کرد. این اثر یک بازنگری هوشمندانه در ادبیات کودک و نوجوان بود.
درسال ۱۸۱۲ «برادران گریم» نیز تصمیم گرفتند با گردآوری قصه ها و ترانه های عامیانه آلمانی کتابی دو جلدی به بازار نشر هدیه کنند و در بازنگری به جهان کودکان نقشی در ظهور ادبیات کودک داشته باشند.
اما «هانس کریستین اندرسن» نویسنده ای دانمارکی بود که« پدر ادبیات جهان» لقب گرفت و دلیل آن تلاش این نویسنده برای پدید آوردن آثاری بود که با نگاه خاص خودش به جهان کودکان خلق کرد.
آثاری مانند« پری دریایی ، «بند انگشتی» ، «جوجه اردک زشت » ، «زندگی من» ، «ملکه برفی» ، «دخترک کبریت فروش» و «لباس های جدید امپراتور» .
این نویسنده آثارش را صرفا به جهت سرگرمی کودکان نمی نوشت ، بلکه قصه هایی که برای آنها می نوشت به نوعی تلاش برای احیا کردن کودکی بود که یک انسان خردمند در پشت نقاب کودکانه اش داشت و این انسان خردمند در داستان هایی که خلق می کرد به خوبی دیده می شد.
او در طول زندگیش ۲۲۰ داستان نوشت که تا کنون به بیش از ۱۵۰ زبان ترجمه شده است. پس از او نویسندگان دیگری نیز برای خلق آثاری در حوزه ادبیات داستانی کودک و نوجوان به میدان آمدند
«کارول» ، نویسنده انگلیس با خلق اثر به یاد ماندنی «آلیس در سرزمین عجایب»
«کارلو کلودی» نویسنده ایتالیایی با خلق اثر مشهور «پینو کیو»
«ژول ورن» فرانسوی با آثار مشهور «سفر به مرکز زمین»، «بیست‌هزار فرسنگ زیر دریا»، «هشتاد روز دور دنیا»، «از زمین تا ماه» و «جزیرۀ اسرارآمیز». «مارک تواین» آمریکایی خالق رمان «هاکل بری فین»، «لویس سکر» آمریکایی خالق داستان «گودال‌ها»
«اریش کستنر آلمانی» و خالق آثاری چون: «فلفلی و آنتوان»، «خواهران غریب»، « کلاس پرنده»، « امیل کاراگاه می‌شود»، «وقتی که من بچه بودم» و «هرچیزی دردسرهای خودش را دارد».
«جانی روداری» شاعر ایتالیایی با آثاری چون: «کیک آسمانی»، «بنفشه‌ای در قطب»، «ترانه‌های کودکانه»، «ماجرای پیازکوچولو»، «همه‌چیز با یک‌تمساح شروع شد »و« دختری که نمی‌خواست بزرگ شود»
«تئودور زئوس» آمریکایی با کتاب «فکرش را بکن این‌چیزها را در خیابان مالبری دیدم»، «وَن لیشوت» هلندی شاعر کودکان و نوجوانان،
«میریام پرِسلِر» نویسندۀ آلمانی خالق «شکلات تلخ»، «ژاکلین وودسون» آمریکایی با توجه به قهرمانان سیاه‌پوست در داستان‌هایش، «رناته ولش» اتریشی، «ناهاکواهالی» ژاپنی با کتاب‌هایی چون: «خدایا»، «شما در جنگل ماه خوابیده‌ای»،« موری بیتو»، «نگهبان ارواح »و« هیولاگردان» به مهم‌ترین چهره‌های ادبیات کودک و نوجوان در دنیا بدل شدند. رناته ولش، دیوید آلموند، مارتین وادل، کاترین پترسن، کورنلیا فونکه، رولد دال، جیمز ماتیو بری، رابرت لوئیس استیونسون، مری پوپ آزبرن، امیلی رودا، فیلیپ پولمن،آسترید لیندگرن، میشل انده، آنژلیکی وارلا، یورگ شوبیگر، کیت تامپسون، برایان دویل، بورلی نایدو، کنت گراهام، لوئیسکارول، آنتوان دو سنت اگزوپری، چارلز دیکنز، کارلو کولودی، تون تله گن، جین یولن، فریموند بریگز، گاس کویر، سی اس لوئیس، سونیا هارتنت، باربرو لیندگرن، شیل ور استاین و جی.کی رولینگ از دیگر نویسندگان شناخته‌شدۀ ادبیات کودک و نوجوان جهان هستند.
همانطور که مطالعه کردید قرن بیستم با بیش از چهل نویسنده در حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان وآثار ماندگارشان باعث شکوفا شدن ادبیات کودکان و نوجوانان درجهان گردیدند.
از مهم ترین اتفاقاتی که دراین قرن به دلیل بوجود آمدن آثاربی شمار و کم نظیر برای کودکان ونوجوان داشت ، تاسیس رشته ادبیات کودکان و نوجوانان در دانشگاههای معتبر جهان بود.
اما ایران در کجای این داستان ایستاده است؟
اگر مبنای سواد و آنچه به آن خواندن نوشتن عمومی و فراگیر می گویند را انقلاب مشروطه در ایران بدانیم، ادبیات جدی و خلاقانه ، و نه ادبیات شفاهی ، از جبار باغچه بان باید سخن به میان آورد ،
جبار عسگر زاده ملقب به جبار باغچه‌بان بنیان‌گذار نخستین کودکستان در شهرستان مرند و نخستین مدرسه ناشنوایان ایران در تبریز ، کسی است که پس از انقلاب مشروطه از منتقدین سرسخت شیوه آموزش در ایران بود.
او معتقد بود عدم موفقیت سوادآموزی در ایران شیوه درست آموزش الفبا به کودکان است.
او روشی رابداع کرده بود که بوسیله آن ابتدا کودکان با اشکال حروف آشنا می شدند و سپس روش نوشتاری آنها به کودکان آموزش داده می شد.
باغچه بان در طول عمرآموزشی اش بارها از قصه ها و اشعار نمایشنامه ساخت و آنها را به صحنه برد تا قدرت آموختن را در نو آموزان خود بالا ببرد.
اولین اثر باغچه بان در سال ۱۲۹۸ خورشیدی نمایشنامه خرخر بود و آخرین اثرش نمایشنامه پیروترب که برگرفته از یک نمایشنامه فرانسوی بود.
در دوران پس از انقلاب مشروطه در حوزه ادبیات کودک ونوجوان سه اتفاق دیگر هم رقم خورد
_ چاپ نشریه سپیده فردا که به داستان های کودک و نوجوان با رویکرد تربیتی و روانشناسی می پرداخت وانتشار آن از سال ۱۳۳۲ آغاز شد.
_ تشکیل شورای کتاب کودک به عنوان نماینده موسسه بین المللی کتاب برای نسل جوان درسال ۱۳۴۱
و
_ تشکیل کانون فکری کودکان ونوجوانان در سال ۱۳۴۳
روز ۱۸ تیر ماه روز درگذشت مهدی آذر بیگی نویسنده داستان های کودک و نوجوان و بازنویس و مترجم کتاب های کودکان از زبان های مختلف به زبان فارسی که روز ادبیات کودک و نوجوان نامگذاری شده است تلنگری است به دو گروه از اندیشمندان و روشنفکران جامعه
گروهی که می توانند در حوزه ادبیات کودک و نوجوان بنویسند و جهان کودکان را بیشتر و موشکافانه تر در داستان ها و اشعارشان به جامعه بنمایند.
گروهی که می توانند از کودکان خوش استعداد و هنرمندان به ذات، نویسندگان چیره دست خلق کنند.
زیرا آینده ایران به نسلی بهتر ، داناتر، باسوادتر، هنرمند تر، صبورتر ، مهربان تر و عاشق تر از ما نیاز دارد و این اتفاق نخواهد افتاد مگر اینکه امروز ما جانفشانی بیشتر وهمتی بلند تر ومسئولیت پذیری بیشتر درقبال آنها داشته باشیم.
مدیران ارشد کشور نیز باید برای پدید آمدن نسلی ارزشمند تر در آینده ای که بزودی فراخواهد رسید باید به کیفت آموزش وپرورش و تولید محتواهایی بسیار بیشتر برای کودکان و نوجوانان فکر کنند و آن را در الویت کار خود قراردهند.
مهرناز آزاد
۱۸ تیرماه ۱۴۰۱
به بهانه روز ادبیات کودک و نوجوان
انتهای پیام/*
