کتاب “گره” با نگاهی به ازدواج زودهنگام در ایران
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری احوال نیوز :
ازدواج زودهنگام در همه نقاط جهان دیده می¬شود و به هیچ عنوان نوظهور نیست. آنچه در رابطه با این موضوع نوظهور است آشکار شدن ابعاد مختلف و تأثیرگذار ازدواج کودکان بر جامعه بشری است. این پاسخ به سؤالی است که چرا بعد از گذشت قرن¬ها که کودکان ازدواج را تجربه می¬کردند امروز و در قرن ۲۱ جامعه جهانی به شدت مقابل این عمل ایستاده است؟ در همه‌ی نقاط جهان دلایل متعدد، غیر مشابه و گوناگونی وجود دارد که منجر به ازدواج در سنین پایین برای پسران و دختران می¬شود. عوامل گوناگونی وجود دارد که همچنان به این عمل قوّت می¬بخشد و سبب تداوم ازدواج کودکان می¬شود. از سوی دیگر، ازدواج زودهنگام مقوله¬ای کلی است که با خود عوارض، عواقب و پدیده¬های دیگری را به همراه می‌آورد. از این رو بهتر است به مقوله ازدواج زودهنگام همچون یک چرخه زیستی نگاه شود. هنگامی که کودکی ازدواج می¬کند چرخه یا گردونه¬ای به راه می¬افتد که در آن ابتدا فرد باید به دنبال حفظ کیان خانواده باشد، فرزندآوری کند و خود را برای تأمین نیازهای آتی خانواده‌ی نوتشکیل آماده کند. همچنین در این شرایط ممکن است سختی¬های دیگری نیز پیش پای کودک گذارده شود؛ مانند فوت همسر، ترک اجباری خانه، طلاق و نظایر آن.
جامعه جهانی ازدواج کودکان را نوعی خشونت و تجاوز تلقی می¬کند. بسیاری از سازمان های جهانی معتقدند که ازدواج کودکان ممکن است به خشونت¬های زودهنگام جسمی و جنسی، بهره کشی، قاچاق انسان و… منجر شود و یا همین دلایل از عوامل وقوع آن باشند.
سالها پیش که شاید از آن هنوز یک دهه هم نگذشته است، نجواهایی نسبت به موضوع ازدواج کودکان در ایران سر گرفت. از آن تاریخ تا امروز تعداد زیادی پایان نامه و پژوهش و کتاب نگاشته شده است و مسئولین رده بالای کشوری و رسانه ها متوجه میزان اهمیت این موضوع و حقوق کودکان شده اند. اگر چه مبحث ازدواج زودهنگام تنها یک موضوع از ده ها موضوع در حوزه حقوق کودکان است اما به تنهایی جوانب بسیاری از زندگی کودکان را در برمی گیرد.
کتاب گره به کوشش رایحه مظفریان تلاش دارد بدون توجه به وضعیت سایر کشورها در خصوص ازدواج های زودهنگام و با در نظر گرفتن شرایط حاکم بر ایران تغییرات آماری و حقوقی در این عرصه را به تصویر بکشد. مظفریان می نویسد: “با وجود آنکه در سال های اخیر بیش از گذشته نسبت به این آسیب دوران کودکی صحبت می شود اما همچنان نقاط کوری باقیست که وظیفه گشودن پنجره آن ها به همت آیندگان بستگی دارد”.
در مراجعه ای به نگارنده این کتاب، رایحه مظفریان، فردی از روستاهای آذربایجان شرقی تجربه شخصی خود را روایت کرده است. مظفریان روایت را اینگونه به خاطر دارد: “او که با نزدیکان و خانواده خود در مورد علل اشتیاق افراد روستایش به ازدواج زودهنگام دخترانشان به گفت و گو نشسته بود در پاسخ به دلایل آنان ناتوان مانده بود. زنان روستا اکثرا زود ازدواج کرده بودند و در سن ۳۵ سالگی دارای نوه بودند، دختر بچه های تازه متاهل شده طبق روال سابق همچنان هر روز صبح به مدرسه می رفتند و مادرانشان به دلیل ناتوانی، کوچکی جثه و کم سن و سال بودن دخترانشان صبح تا ظهر امورات منزل آن ها را رتق و فتق می کردند و هنگام بازگشت دختران از مدرسه، مادران نیز به خانه خود بازمی گشتند. ترس از نیافتن بخت مناسب، خانواده ها را به ازدواج دختران مشتاق تر نشان می داد”. فرد راوی ادامه داد که بارها علت در مخاطره بودن کودکانشان را برای خانواده ها توضیح می دادم اما هر بار خانواده ها زنان نسل های گذشته را مثال می زدند. مادران نسل های قبل که به همین شیوه ازدواج کرده اند، فرزند دار شده اند، زنده مانده اند و از زندگی خود راضی هستند. سوالات بسیاری پس از این گفتگو در ذهن نویسنده کتاب گره باقی ماند: چگونه می توان جامعه ای با این نگاه را متقاعد کرد؟ نقش پژوهشگران در تغییر روند جامعه به سمت اصلاح چیست؟ چگونه می توان دستاورد سالها مطالعه پژوهشی و اثرات مخرب ازدواج زودهنگام بر اکثر کودکان را به والدین آنها آموخت؟ والدینی که از فقر فرهنگی و اقتصادی، حراس از آینده فرزندان اعتماد را در تجربه های مشابه خود یافته اند. والدین ترجیح می دهند کودکانشان به جای تحصیل و آینده شغلی نامطمئن، به جای برچسب خوردن و هرگز ازدواج نکردن، به جای داشتن روحیه ای سالم و کودکی کردن پا در همان مسیری بگذراند که پیشینیانشان طرح ریزی کرده اند.
به نظر می رسد که در عصر کنونی نیز پرسش هایی همچنان به قوت خود باقیست و ازدواج کودکان را باید به عنوان مطرح ترین گره در مسائل مربوط به حقوق کودکان در نظر گرفت. تا زمانی که این مسئله مغفول مانده حل نشود صحبت از حقوق کودک در کشور ما دشوار است. نگارنده تلاش کرده پرسش های تاریخی مطرح شده را در شرایط معاصر کنونی کشور مجددا مطرح و با ارائه مستندات، آمارها و مصاحبه های منتشر شده مسئولین در سالهای اخیر پلی میان گذشته و حال ایجاد کند. از نگاه نگارنده موضوع ازدواج کودکان به صورت ناگهانی وارد فرهنگ ایران نشده و به صورت ناگهانی و بدون هیچ گونه تلاش در زمینه اصلاح فرهنگی نیز کمرنگ نخواهد شد چرا که حتی از دید سفرنامه نویسان نیز پنهان نمانده است. نویسندگان معاصر برای نسل های آینده حکم سفرنامه نویسان را دارند، آیندگان می خوانند و درباره گذشته به قضاوت می نشینند. زمان اکنون امانتیست در دست برای آیندگان، اگر تصویری واقع بینانه از اکنون ارائه نشود آیندگان چگونه می توانند قضاوتی منصفانه در خصوص این امانت داشته باشند؟
کتاب گره به نویسندگی جامعه شناس رایحه مظفریان که توسط انتشارات ماهریس به چاپ رسیده اکنون در تمامی کتابفروشی های کشور در دسترس است.
انتهای پیام/*
