نگاهی به ادبیات داستانی کودک و نوجوان درایران
نویسنده: دکتر مهرناز آزاد
شاعر، نویسنده و پژوهشگر مسائل اجتماعی
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری احوال نیوز؛ دکتر مهرناز آزاد، شاعر، نویسنده و پژوهشگر مسائل اجتماعی در گفتگو با پایگاه خبری احوال نیوز در رابطه با نگاهی کوتاه بر ادبیات داستانی کودک و نوجوان در ایران عنوان نمود:
آنچه نیم قرن معاصر را در ادبیات داستانی کودک و نوجوان تاثیر گذار می داند؛ این است که تمام شخصیت پردازی ها در ادبیات کودک پیش از آن، شخصیت های اشرافی و یا ترجمه آثار غربی بودند. اصل همه‌ی داستان ها نیز همواره با محوریت پادشاهی مهربان و بخشنده شکل می‌گرفت که مردم را با انصاف و مهربانی‌اش مجبور به وفاداری می کرد.
نخستین کتاب کودک “یادگاری برای کودکان” درسال ۱۶۷۱ میلادی توسط یک روحانی مسیحی به نام “جیمز جانویدر”درانگلستان نوشته و منتشرشد. پس از آن کتاب دیگری توسط “جان بانیان” درسال ۱۷۹۲میلادی برای کودکان نوشته شد. کتاب “امیل ” نوشته “ژان ژاک روسو” فرانسوی در واقع نظرات جدیدی در تربیت کودکان ارائه داد و انقلابی در شیوه تربیت کودکان ایجاد نمود. اما به نظر می رسد آغاز ادبیات واقعی کودکان از قرن نوزدهم آغاز شد، زمانی که “هانس کریستین اندرسن” نویسنده دانمارکی نوشتن برای کودکان را آغاز کرد.
به اعتقاد برخی صاحب نظران نوشتن برای کودکان در وطن ما قدمتی بیشتر از غرب دارد اما متاسفانه اسناد مکتوبی در دست نیست و تنها می‌توان به حکایات مادران و قصه هایی که آنها شفاهی برای کودکان نقل می کنند و نسل هاست که سینه به سینه می چرخد اشاره کرد.
واقعیت این است که به گفته “پیاژه” و”فروید” شخصیت افراد تا ۷سالگی قالب بندی می گردد؛ بنابراین بسیار مهم است که بالاترین سهم در رشد شخصیتی کودک در این دوران شکل بگیرد. به همین دلیل داستان های هدفدار و تربیت کننده بهترین روش شخصیت سازی درکودک است.
برخی معتقدند اولین کلیشه ادبیات کودک و نوجوان در ایران، اواخر سلطنت ناصرالدین شاه و دوره مظفرالدین شاه کلید خورد، پس از جنگ جهانی دوم، کتاب ها و مجلات کودکان و نوجوانان به ایران راه یافت، اما ترجمه ی آن ها بیشتر در اختیار خانواده های مرفه قرار می گرفت.
درواقع اولین مجله کودکان که به صورت همگانی وارد بازار ایران شد”سه فندق” بود که “مهدی قلی خان هدایت ” آن را منتشر می کرد، این مجله سال ۱۳۱۷ دیده به جهان کودکان ایران گشود.
درتاریخ به روایتی، ادبیات کودک در دوره مشروطیت به صورت نسبتا” انبوه وارد جامعه شد اما برخی نیز معتقدند از سال ۱۳۳۰ به بعد یعنی در دهه چهل شکل صعودی به خود گرفت و این افزایش چاپ و نشر تا انقلاب اسلامی ادامه داشت.
پس از انقلاب نویسندگان این حوزه فرصت بیشتری پیدا کردند تا از فرهنگ مصرفی فاصله گرفته و داستان هایی تالیف کنند که کودکان را وارد مسائل روزمره جامعه نمایند. در این داستان ها جنگ، شهادت، ارزش های اجتماعی، و بسیاری مسائل فرهنگی و دینی محور بیشتر داستان ها شد.
تاریخ در این داستان ها، تاریخ واقعی بود و هرچه از دهه اول انقلاب فاصله گرفتیم نویسندگان و منتقدان کودک و نوجوان با حساسیت بیشتری وارد میدان شدند و با نوشتن داستان هایی حرفه‌ای‌تر، سالم تر، واقعی‌تر و تیراژی بسیار بالا سهم بسیار بزرگی در تربیت تفکر انسانی کودکان داشته اند. جدای از این واقعیت تلخ که در بعضی مواقع برخی آثار غربی با هدف تحمیل مقاصد سیاسی و فرهنگی خاص نوشته شده و ترجمه گردیده اند و تلاش مضاعف آنها مخدوش کردن چهره ی فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی جامعه در ذهن کودکان بوده است.
سخن آخر، ادبیات کودک در چهل سال گذشته یاد گرفت که داستان هایش را از روی دست بیگانگان ننویسد. هویت مستقلی داشته باشد و نشخوار کننده ی آن ها نباشد.
دراین فرصت نویسندگان کودک توانستند؛ خودشان و برای کودکان خودشان بنویسند. آثاری که نویسندگان کودک امروز به جامعه ارائه می دهند قدرت و قوتی برای هم نبرد شدن با ادبیات جهان را از نظر ویرایش و نگارش، محتوا و تکنیک دارد. اما بزرگترین ارزش آن این است که مستقل است و تحت تاثیر بیگانه نیست .
نویسنده متعهد امروز، آن چه به درد کودکان ما می خورد را می نویسد و فرهنگ ایرانی و اسلامی ما را پررنگ تر می کند. جالب اینجاست که این آثار حتی در بازارهای جهانی و نمایشگاه های بین المللی مورد استقبال قرارگرفته و بسیاری از آن ها به زبان های مختلف ترجمه گردیده و این یکی از دست آوردهای بزرگ فرهنگی و ادبی ما در نیم قرن اخیر به شمار می رود.
الهه کمالی
انتهای خبر/*
