اجتماعی استان اقتصادی بهداشت بین الملل تصاویر تهران جنوب چندر رسانه حقوق بشر دسته‌بندی نشده دین و اندیشه شرق شمال غرب فرهنگ و هنر مرکزی یادداشت/مقاله/گفتگو/مصاحبه

مفاهیم جمعیت شناختی در متون دینی/ تالیف رضا کیانی/ معرفی کتاب جمعیت شناسی

مفاهیم جمعیت شناختی در متون دینی/ تالیف رضا کیانی/ معرفی کتاب جمعیت شناسی

مفاهیم جمعیت شناختی در متون دینی

معرفی کتاب:

مفاهیم جمعیت شناختی در متون دینی (در دو جلد)

تالیف: دکتر رضا کیانی

با مقدمه : دکتر احمد کتابی

سال انتشار: ۱۳۸۶

در این کتاب می خوانیم:

جمعیّت شناسی دینی ، گامی نو در راستای مطالعات جمعیّت شناسی کیفی  

 

پایگاه خبری احوال نیوز ، واژهء جمعیّت شناسی[۱] اولین بار در سال ۱۸۵۵ میلادی توسط آشیل گیارد[۲] به کار برده شد و چندی نگذشت که به عنوان دانشی چند جانبه[۳] در حوزهء علوم اجتماعی مورد توجه قرار گرفت . جمعیّت شناسان برای این علم نو ، تعاریف و تعابیر مختلفی  ارائه  نموده اند که  برخی از آنها بر جنبه های آماری و ریاضی ِ جمعیّت شناسی تکیه دارد  و در برخی دیگر  ،  محورهای  توصیفی  و کیفی  مورد  توجه  بوده  است . با این اوصاف ، می توان چنین  عنوان نمود  که  «  جمعیّت شناسی  عبارتست  از  مطالعهء علمی  و  توصیف   و  تحلیل آماریِ  ترکیب   و  حرکات  جمعیّت های  انسانی  ،  بررسی سیاست های  جمعیّتی  و  روابط  متقابلی که  میان  پدیده های  جمعیّتی  و  عوامل اقتصادی  ـ  اجتماعی  و  زیستی  وجود  دارد .  »   ( تقوی ، ۱۳۷۸ ، ص ۸ ) 

امروزه هر چه  پیش  می رویم ،  بر اهمیّت  و اعتبار  علم  جمعیّت شناسی  افزوده  می شود  تا  آنجا که کمتر پژوهش ِ کاربردی در حوزهء علوم اجتماعی را می توان سراغ  گرفت که در آن توجهی  به موضوع  جمعیّت نشده باشد و نیز کمتر سیاستمدار  و  برنامه ریز کلان  را  می توان یافت که در طرح ها و برنامه های خود به این عامل کم توجه باشد . چرا که امروزه  موضوع  جمعیّت  ،  موضوعی اساسی است . و بی توجهی و کم توجهی به آن اثرات غیر قابل جبرانی را در پی خواهد داشت[۴] . 

در یک تقسیم بندی کلی می توان جمعیّت شناسی را به دو نوع : جمعیّت شناسی کمّی۵ و جمعیّت شناسی کیفی۶ تقسیم نمود .

« جمعیّت شناسی کمّی عبارت  است  از  مطالعهء  ساخت  و  ترکیب  جمعیت  در  یک  مقطع  زمانی  معین  و نیز شناخت  تحول  و حرکات  جمعیت   در  طول  زمان  و  مکان  و  بررسی  عواملی  که  در  تغییر ساختاری  جمعیت ها  مؤثر  هستند.  در  این  شاخه  ،  آنچه  بیشتر  مورد  توجه  قرار  می گیرد  شناسایی آماری  و  کمی  پدیده های  جمعیّتی  برای  کشف  قوانین  موجود  و  یا  پیدا کردن   روابط  میان  این  پدیده هاست .  به  بیان  دیگر  جمعیّت شناسی کمّی  مجموعهء  تلاش هایی  را  در  بر می گیرد که  با استفاده  از  روشها  و تحلیل های  آماری  و  ریاضی   سعی   در  شناخت   کلی   پدیده های  جمعیّت   و  نیز  توصیف  جمعیّت های  معین  دارد . » ( تمنا ، ۱۳۸۰ ، ص ۱۴ )  با  توجه  به آنچه  گفته  شد  مطالعات  در حوزهء جمعیّت شناسی  نظری  ،  توصیفی  ،  ریاضی  و  آماری  و کاربردی  در حوزهء جمعیّت شناسی کمّی قرار دارد .

جمعیّت شناسی کیفی گونه ای از جمعیّت شناسی است که به مطالعهء عوامل کیفی تأثیر گذار بر پدیده های جمعیّتی  می پردازد  به عبارت  دیگر  می توان  این گونه بیان نمود  که جمعیت شناسی کیفی « شاخه ای است از مطالعات جمعیت که با کمک دانشهای دیگر ، جنبه های کیفی جمعیتها را از نقطه نظر زیستی و وراثت و تأثیراتی که محیط اجتماعی و جغرافیایی در آنها بر جای می گذارند ، مورد بررسی قرار می دهد » ( تقوی ، ۱۳۷۸ ، ص ۱۳ )

هر چند ممکن است این نظر به ذهن خطور نماید که جمعیّت شناسی کمی و جمعیّت شناسی کیفی دو مقولهء متفاوت و جدا از هم بوده و یا یکی بر دیگری تقدم و برتری دارد ، اما باید به این نکتهء مهم توجه نمود که هر دو نوع جمعیت شناسی مکمل هم بوده و هر یک دیگری را در پیشبرد مطالعات جمعیتی یاری می دهد .

 

از سوی دیگر باید  همواره  به این نکته توجه  نمود که در طول تاریخ ، ادیان نقش  و  جایگاه  ویژه ای  داشته  و همواره بر سیر

تکامل ِتفکر انسان تأثیر گذار بوده اند .  به عبارت دقیق تر ادیان همیشه به عنوان الگویی قابل اعتماد و جاودانه مورد توجه پیروان خود قرار گرفته اند  . چرا که « دین  و دین داری  هیچ گاه از حیات مادی  و معنوی انسان جدا نبوده است . » ( اشتاین سالتز ، ۱۳۸۳ ، ص ۱۱ )

این تأثیر بر نگرش  و  تفکر  نه تنها  در علوم  اجتماعی نمود  پیدا  می کند ،  بلکه  می توان  تأثیر  آن  را در حوزه های مختلف سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی نیز مشاهده نمود . به دیگر سخن ، باورهای مذهبی بر روند و نوع زندگی انسان در جامعه تأثیر گذار است  و این دقیقاً همان مطلبی است که جمعیّت شناسی  دینی  بدان توجه ویژه دارد . اگر چه به نظر می رسد بین جمعیّت شناسی و مطالعات و باورهای دینی فاصلهء بسیار وجود دارد ، اما حقیقت آن است که این دو دقیقاً به هم وابسته اند . چرا که نگرش های مذهبی می تواند منشأ نگرش های جمعیّتی محسوب گردد . بسیاری از نظریه هایی که در قالب سیاست های جمعیتی مورد بحث و تفصیل واقع می شوند ، جنبه دینی و مذهبی دارد . از طرف دیگر در طول تاریخ نیز مشاهده شده است که مذاهب و عقاید دینی همواره با اتخاذ سیاست ها و شیوه های آگاهانه یا غیر آگاهانهء جمعیتی به رشد و بقاء خود افزوده اند . 

جمعیّت شناسی دینی ، که  می توان  آن  را  شاخه ای از جمعیّت شناسی کیفی قلمداد نمود ، به ارتباط  باورهای دینی  با  اصول  و  مفاهیم جمعیّت شناسی  می پردازد . همچنین تحولات و تغییرات جمعیّت را  در طی تاریخ  ادیان  و اصول  و عقاید  مذهبی  مورد  مطالعه  قرار می دهد .  به اختصار می توان این گونه عنوان نمود که  جمعیّت شناسی دینی  ،  تحولات جمعیّتی  را  از  منظر ادیان مورد کنکاش قرار می دهد  و با  استفاده  از  روشهای  مختلف  پژوهش ، در  علوم اجتماعی  به  مطالعه دربارهء جمعیت می پردازد .

با توجه به آنچه گفته شد ، پژوهش حاضر را می توان از نخستین تلاش ها در حوزهء جمعیّت شناسی دینی در کشور قلمداد نمود . 

 

بخشی از کتاب

ادامه دارد….

۱ ) Demography                                                                                                                        

۲ –  Achille  Guillard   ـ ( ۱۸۷۶ – ۱۷۹۹ )  پژوهشگر فرانسوی که  در سال ۱۸۵۵  در کتاب « مبانی  آمار انسانی یا جمعیّت شناسی تطبیقی فرانسه » اولین بار واژهء جمعیّت شناسی را به کار گرفت . ( تمنا ، ۱۳۸۰ ، ص ۸ ) 

  ۳ ) Interdisciplinary                                                                                                               

۴– اهمیّت  و  اعتبار جمعیّت شناسی  در  نزد برخی از پژوهشگران تا  آنجاست که  خطر بی توجهی به عامل جمعیّت را از بسیاری مقوله ها همچون تروریسم ، سلاح های شیمیایی و جنگ ، مهمتر  و  خطرناک تر  ارزیابی می کنند . آلفردسووی در این باره  توضیح  می دهد : « عقربهء کوچک ساعت از عقربهء دیگر مهم تر است ، ولی به ظاهر بی حرکت می نماید . کندی پدیده های جمعیّتی نیز منبع آثاری است که از چشم معاصرین پنهان می ماند اما بسیاری از حوادث تاریخی زاینده آن است . » ( سووی ، ۱۳۴۰ ، ص ۱ ) 

   ۵) Quantitative  demography                                                                                                   

   ۶ ) Qualitative  demography 

علیرضا اقتصاد

انتهای پیام/*

نظرات
0 0 رای ها
Article Rating
اشتراک در
اطلاع از
guest
0 Comments
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
0
افکار شما را دوست داریم، لطفا نظر دهید.x